osmanlı devleti kuruluş devri
OSMANLI DEVLETİ KURULUŞ DÖNEMİ (1299 – 1453)
XIV. yüzyıl başlarında Avrupa devletleri, henüz siyasi birliklerini gerçekleştirememişlerdi.
Batı Avrupa’da derebeylik (feodalite) rejimi hüküm sürmekteydi
İngiltere ve Fransa, Avrupa’nın önemli devletlerindendi.
14 yy Başlarında Anadolu Ve Balkanların Durumu:
· 1243 Kösedağ Savaşın’da Anadolu Selçukluların İlhanlılara yenilmesi ile Anadolu’daki birlik bozulmuştur.
· Trabzon Rum İmparatorluğu kurulmuştur.
· . Bizans İmparatorluğu Anadolu’da Türkiye Selçuklu Devleti ve beyliklerle,Balkanlarda da Sırplar ve Bulgarlarla mücadele hâlindeydi.
· Bizans İmparatorluğu,Marmara kıyılarındaki bazı şehirler, Kocaeli Yarımadası, Trakya,Makedonya ve Ege Adalarının bir kısmı dışında diğer topraklarını kaybetmişti
Ortodoks ve Katolik kiliseleri arasında mücadele yaşanıyor, Katolik Macarlar, Balkanları ele geçirerek Ortodoks Balkan devletlerini mezhep değiştirmeye zorluyordu
OSMANLI’NIN BÜYÜMESİNİ KOLAYLAŞTIRAN ETKENLER:
· Anadolu ve Balkanlar’da siyasi birliğin olmaması.
· Coğrafi konumu,
· Bizans ile mücadeleye önem vermesi.
· İleri görüşlü bir dış politika izlenmesi
· Bizans’ın taht kavgalarının dikkatle izlenmesi.
· Yetenekli komutanların başa geçmesi.
· Yüzyıl Savaşları nedeni ile Avrupa’daki karmaşa.
· İskan siyaseti ile konar göçerlerin yerleşik hayata geçirilmesi, bu durum aynı zamanda fetihlerin kalıcılığını ve Türkleştirilmesini sağlamıştır.
Not: Osmanlı devleti tek hanedanın hüküm sürdüğü en uzun ömürlü devlettir. I.Selim’den itibaren Teokratik bir devlet haline gelmiştir.
OSMAN BEY DÖNEMİ:
Osmanlı Devleti’ni kuran , Oğuzların Kayı boyunun Bozok koludur. Kayı sağlam, güçlü ve kuvvetli anlamına gelmektedir. Kayılar, önce Ahlat yöresine yerleştiler. I. Alâeddin Keykubat Kayıları Ankara yakınlarındaki Karacadağ yöresine yerleştirdi. Daha sonra ise Bizans üzerindeki baskıyı artırmak ve sınır güvenliğini sağlamak amacıyla Bizans sınırındaki Söğüt ve Domaniç yörelerine
yerleştirildiler. Bu sırada Kayıların başında Ertuğrul Bey bulunmaktaydı.
Söğüt’ü kışlak , Domaniç’i yaylak olarak kullandılar. Damgaları (sembol) ok ve yaydı.
1281 yılında Ertuğrul Bey’in yerine Osman Bey geçti.
Osman Bey, ilk yıllarında Eskişehir yakınlarındaki Karacahisar’ı alarak burayı beyliğin merkezi
yaptı.
· Ahilerin liderinin kızı ile evlenerek Ahilerin desteğini sağlamıştır.
· Osman Bey, 1298’de Yarhisar ve Bilecik’i fethettikten sonra beyliğin merkezini Bilecik’e taşıdı. BILECIK’IN FETHEDILMESI ÖNEMI. Buradaki demir madenleri işlenerek ordunun silah ihtiyacını karşılamıştır.
· 1299’da bağımsızlığını ilan etti. Yundhisar ve Yenişehir topraklarını da fethedip İzmit’e kadar yaklaştı.
· Osman Bey, Türk töresinde olan “Fetheden fethettiği yerin sahibidir.” anlayışına dayanarak elde edilen yerleri kardeşi, oğulları ve silah arkadaşlarına DİRLİK olarak verdi.
· Hedef olarak Bizans’ı seçmiştir. 1302 Koyunhisar savaşında Bizans’ı yenmiştir.
· Koyunhisar ilk Osmanlı-Bizans Savaşıdır. . Kazanılan zaferle Türklere İzmit yolu açılmış, Bursa’nın üç taraftan yolu kesilmiştir
· 1321’de Mudanya’yı fethetmiştir.
· İlk Osmanlı parası bu dönemde basılmıştır.
ORHAN BEY DÖNEMİ:
· Bursa’yı alarak başkent yaptı (1326).
· İznik’i kuşattı,Palekanon(Maltepe) Savaşı’ndan(1329) sonra Gemlik ve İzmit ile birlikte İznik’te fethedilir.
· Karesioğullarının alınması ile hem ilk donanmaya sahip olunur hem Anadolu siyasi birliğini kurmak için ilk adım atılmıştır hem de Rumeli’ne geçmek için atılan önemli bir adımdır.
· Balkanlar’da Çimpe kalesi alınır.
· Bu dönemde ilk düzenli ordu,ilk donanma,ilk medreseler ve ilk divan teşkilatı görülür.
· Beylikten devlete geçişi sağlamıştır.
I. MURAT DÖNEMİ:
· Hamitoğullarından Akşehir, Beyşehir, Seydişehir, Yalvaç, Karaağaç alındı.
· Karamanoğullarını yenerek Osmanlı üstünlüğünü kabul ettirdi.
· 1363 Sazlıdere savaşı’nı kazanarak Edirne’yi aldı.
· Haçlılar ani bir gece baskını ile Sırp Sındığı savaşında (1364) yenildi.
· 1371 Çirmen Savaşında Osmanlılar Sırpları yendi.
· Haçlı kuvvetlerinin birleşmesini engellemek amacı ile yollanılan kuvvetler Ploşnik denilen yerde yenildi. I. Murat I.Kosova Savaşı’nda haçlıları yendi(1389)
· Tımar sistemi kuruldu.
· I Murat ülke padişah ve oğullarının malıdır anlayışını getirerek taht kavgalarının azalmasını sağlamıştır.
· Yeniçeri ocağı kurulur ve Pençik Sistemi uygulanmaya başladı.
· Vezir-i azamlık, kazaskerlik ve defterdarlık makamları oluşturularak divan genişletildi.
I. (YILDIRIM) BAYEZİD DÖNEMİ:
· Saruhan, Aydın, Menteşe, Germiyanoğulları beyliklerini alarak çok büyük oranda Anadolu siyasi birliğini kurmayı başarmıştır.
· Anadolu Beylerbeyliğini kurmuştur.
· Karamanoğulları beyliğine son verildi.
· Kadı Burhaneddin devletini yıkarak Anadolu siyasi birliğini ilk kez kurdu.(1398)
· Osmanlı – Memlük ilişkileri Bayezid’in Malatya, Elbistan gibi Memluk topraklarını ele geçirmesi ile bozulmuştur.
· 1391’de İstanbul’u kuşatmıştır.
· 1395’te İstanbul’u tekrar kuşatmış,boğazı kontrol altına almak için Güzelcehisar’ı yaptırmıştır. Niğbolu kalesinin haçlılar tarafından kuşatılması üzerine Bayezid kuşatmayı kaldırmıştır.
· Niğbolu Savaşı’nda haçlı ordusunu yendi ve Yunanistan üzerine sefer yaparak mora despotluğunu hakimiyeti altına aldı.
· Ankara Savaşı(1402):
o Timur ile komşu olunması
o Cihan hakimiyetinin iki hükümdarda olması
o İki hükümdarın birbirine hakaret dolu mektuplar yollaması
o Beyliklerin Timur’u,Karakoyunluların ise Bayezid’i kışkırtması.
o Savaşın sonucunda Timur kazandı.Yıldırım Bayezid esir düştü ve Osmanlılar dağılma tehlikesi geçirdi.
o Beylikler tekrar kuruldu.
o Fetret Devri yaşandı.
o Balkanlar bu savaştan çok etkilenmedi.Sebebi hoşgörülü politika uygulanması ve Osmanlı yönetiminden duyulan hoşnutluk.
FETRET DÖNEMİ:
· Bu dönemde İsa çelebi,Musa çelebi,Mehmet çelebi taht kavgasına girişmişler sonuçta Mehmet çelebi,kardeşlerini alt ederek başa geçti.
· Musa çelebi İstanbul’u kuşattı.
I. (ÇELEBİ) MEHMET:
· Aydınoğulları’ndan İzmir’i alır.
· İlk deniz savaşı Venedikliler ile yapılır ve kaybedilir.
· Eflak hakimiyet altına alınmıştır.
· Şeyh Bedrettin İsyanı çıktı.Osmanlı’ya uymayan bir takım fikirler geliştirince müritleri Osmanlı’ya karşı ayaklandı.Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal’in ayaklanması ile Bedrettin Balkanlara kaçtı ancak I. Mehmet çelebi’nin Balkanlarda olması nedeni ile kolayca yakalandı ve yargılanarak idam edildi.
II.MURAT DÖNEMİ
· Bizans tarafından serbest bırakılan Mustafa Çelebi tekrar isyan etti.
· II Murat Mustafa Çelebi’yi serbest bıraktığı gerekçesiyle İstanbul’u kuşattı,ancak başka bir isyan nedeniyle kuşatmayı kaldırılmak zorunda kaldı.
· Anadolu siyasi birliğini sağlamak için 1424 yılında Menteşeoğulları’na, 1425 yılında da Aydınoğullarına son verildi.
· Kurulan Haçlı Birliğine Macaristan’da Ladislas’ın başa geçişine kadar başarılı oldu.Daha sonra başarısızlıklar başlayınca II Murat Edirne-Segedin Antlaşması’nı imzaladı.
· (1444)Edirne-Segedin Antlaşması:
o Bulgaristan Osmanlı toprağı olacak,
o Sırbistan bağımsız olacak ama Osmanlı’ya vergi verecek,
o Eflak Macaristan’a verilecek ama Eflak Osmanlı’ya vergi verecek,
o Tuna Nehri sınır olacak,
o Antlaşma 10 yıl geçerli olacak,
· Sınırlarını güven altına aldığı düşüncesiyle tahtı genç II. Mehmet’e bırakan II. Murat 1444 Varna Savaşı’nın çıkması ile tahta tekrar geçti.
· 1444 VARNA SAVAŞI’nda haçlıları yendi.
· 1448’DE KOSOVA SAVAŞINI haçlılara karşı kazandı.
OSMANLI DEVLETİNDE YÜKSELME DÖNEMİ
II. MEHMET DÖNEMİ (FATİH)
Sokulu Mehmet Paşa’nın vefatı ile son bulan döneme Yükselme Dönemi denir. Bu dönem Osmanlının en parlak zamanıdır.
Yükselme Devri Padişahları:
1- II. Mehmet (1451-1481)
2- II. Bayezit (1481-1512)
3- I. Selim (1512-1520) (Yavuz)
4- I. Süleyman (1520-1556) (Kanuni)
5- II. Selim (1556-1574)
6- III. Murat (1574-1595)
1-İSTANBUL’UN FETHİ (1453)
A- Nedenleri:
☼ İstanbul’un jeopolitik önemi
☼ Bizans’ın Avrupa Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması
☼ Bizans’ın şehzadeleri ve Anadolu Beyliklerini Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtması
☼ Bizans’ın Osmanlı toprak bütünlüğünü bozması
☼ Hz. Muhammed’in hadisi şerifi
B- Fetih İçin Osmanlının Yaptığı Hazırlıklar
♣ Rumelihisarı (Boğazkesen) yaptırıldı.
♣ Surları yıkabilecek toplar döktürüldü.
♣ 400 parçalık donanma oluşturuldu
♣ Karamanoğulları üzerine bir ordu gönderilerek gelebilecek tehlike önlendi.
♣ Avrupa dan gelecek yardımları önlemek için Balkanlara kuvvet gönderildi.
♣ İstanbul civarındaki Silivri ve Vize kaleleri alındı.
Yoğun kuşatma neticesinde 29 Mayıs 1453’te salı günü, İstanbul fethedildi.
C- Fethin Türk Tarihi Açısından Sonuçları
☺ Osmanlının yükselme dönemi başladı.
☺ İstanbul Osmanlı Devleti’nin başkenti oldu
☺ Boğazlar ve boğaz ticareti Osmanlıya geçti.
☺ II. Mehmet’e Fatih ünvanı verildi.
☺ Osmanlı Devleti imparatorluk haline geldi.
☺ Osmanlının Anadolu – Rumeli toprak bütünlüğü sağlandı.
D- Fethin Dünya Tarihi Açısından Sonuçları
♥ Orta Çağ kapandı, Yeni Çağ başladı.
♥ Bizans İmparatorluğu yıkıldı.
♥ Avrupa’ya giden bilim adamları Rönesans’ın başlamasına neden oldu.
♥ Topun güçlü surları yıktığını gören Avrupalı krallar,feodaliteyi yıktılar.
♥ İpek yolu Osmanlıların eline geçti. Avrupalılar yeni yollar aramaya başladı buda Coğrafi Keşiflere neden oldu.
♥ Ortodoks Patrikhanesi, Osmanlının koruyuculuğu altında varlığını devam ettirdi. Fatih bununla,
Hristiyan birliğini parçalamayı, İslam dininin hoş görüsünü anlatmayı, Balkanlardaki fetihlerde
Ortodoksların desteğini kazanmayı amaçladı.
2- ANADOLUDAKİ FETİHLER
☻Cenevizlilerden Amasra alındı (1459).
☻Candaroğullarından Sinop alındı (1460).
☻Trabzon Rum İmparatorluğuna son verildi.
☻Karamanoğullarından Konya ve Karaman alındı.
☻Akkoyunlu Devleti Sultanı Uzun Hasan ile Otlukbeli Savaşı yapıldı (1473). Savaşı Osmanlı Devleti kazanmış ve Akkoyunlu Devleti yıkılma dönemine girmiştir. Ayrıca Osmanlı Devleti doğu sınırlarını güvence altına almıştır.
3- BALKANLARDAKİ FETİHLER
Sırbistan (1459), Mora (1460), Eflak (1462), Bosna– Hersek (1463-65), Boğdan (1476) ve Arnavutluk alınarak Balkanlar’ın fethi tamamlanmıştır.
Not: Bosna-Hersek halkı, Osmanlıya bağlandıktan kısa bir süre sonra İslamiyet’i kabul etti.
4- DENİZLERDEKİ FAALİYETLER
a-Eğe adalarının fethi: Limni, Eğriboz, Taşoz, Semadirek, İmroz, Midilli adaları alındı.
b-Yunan adalarının fethi: Kefalonya, Ayamavra, Zanta adaları alındı.
c-Kırım’ın fethi: Gedik Ahmet Paşa komutasındaki donanma Kırım’ı Cenevizlilerden almıştır (1477). Böylece:
* Karadeniz bir Türk gölü haline geldi.
* Karadeniz ticaret yolu tamamen Osmanlı egemenliğine girdi.
* Cenevizlilerin Karadeniz deki varlığına son verildi
d-Rodos kuşatılmış ama alınamamıştır.
e-İtalya’nın Otranto kalesi fethedilmiş ise de Fatih’in ölmesinden sonra gerekli yardım yapılamadığı için tekrar kaybedilmiştir. (1480)
5- OSMANLI - VENEDİK SAVAŞLARI
Fatih Venedikliler ile 16 yıl savaş yapmış ve sonuçta Venedikliler ile İmtiyazlar Anlaşmasını imzalamıştır
(1479). Bu anlaşma ile Venedikliler Osmanlı sularında serbestçe ticaret yapabilecek, Venedikliler Osmanlılara vergi vereceklerdi.
Not: Bu anlaşma ile ilk ticari ayrıcalıklar ticareti geliştirmek ve Hristiyan birliğini parçalamak için, Fatih
tarafından Venediklilere verilmiştir.
6-DİĞER GELİŞMELER
● Kanunname-i Osman ( Fatih Kanunnamesi ) çıkarıldı. Topkapı sarayı yapıldı.
● Devletin geleceği için kardeş katline izin verilmiştir.
● Divana padişah yerine sadrazam başkanlık yapmaya başladı.
● Sahn-ı Seman medreseleri kuruldu.
● İlk altın para bastırılmıştır.
● Hicaz su yolları probleminden dolayı Osmanlı- Memlük ilişkileri ilk kez bu dönemde bozuldu.
II. BAYEZİD DÖNEMİ
F atih’in ölümü üzerine Amasya Valisi olan oğlu Bayezid
İstanbul’a gelerek tahta geçti.
Bayezid’in zayıf karakterli olması, bu dönemde ortaya çıkan Cem
Sultan Olayı ve taht kavgaları bu dönemin sönük geçmesine neden
olmuştur.
1-Cem Sultan Olayı
Cem Sultan II. Bayezid’e karşı Memlükler’in de kışkırtması ile
birkaç kez taht mücadelesine girişmiş ise de mağlup olarak Rodos
şovalyelerine sığınmış ve onlar tarafından papaya götürülmüştür.
Böylece sorun uluslar arası bir sorun haline gelmiştir.
Cem Sultan Olayının Osmanlıya Etkileri :
a- Batıdaki seferler duraklamış
b- Endülüs Emevilerine gerekli yardım götürülememiş
c- Safevi tehlikesi önlenememiş
d- II. Bayezid döneminin sönük geçmesine neden olmuş
e- Papa ve Avrupa tarafından baskı unsuru olarak
kullanılmıştır.
2-Karamanoğullarının Yıkılması (1483)
Karamanoğulları II. Bayezid tarafından kesin olarak yıkılmıştır.
3-Boğdan Fethinin Tamamlanması:
K ili ve Akkerman alınarak Boğdan’ın fethi tamamlanmıştır.
Böylece Kırım ile kara bağlantısı sağlanmış ve Lehistan ile ilk
ilişkiler başlamıştır.
4-Osmanlı-Memlük İlişkileri
F atih zamanında bozulan ilişkiler bu dönemde savaş haline
dönüşmüştür.
Nedenleri:
a-Memlüklerin Cem Sultan’ı kışkırtmaları ve korumaları
b-Karamanoğullarını desteklemeleri
c-Fatih döneminden beri devam eden Hicaz u yolları sorunu
d-Dulkadiroğulları Beyliği’nin Memlüklere karşı Osmanlıdan yardım
istemesi
Bu savaşlar sırasında her iki tarafta bir sonuç elde edememiştir.
5-Osmanlı-Venedik Savaşları:
V enediklilerden Modon, Koron, İnebahtı kaleleri ve Navarin
limanı alınmıştır.
O t ranto seferinden sonra, elimizden çıkan Ayamavra ve
Kefalonya kaleleri geri alınmıştır.
6-Osmanlı İran İlişkileri
Şah İsmail, Akkoyunlu Devletini yıkarak yerine Safevi Devletini
kurdu.Şah İsmail Anadolu’yu ele geçirmek amacı ile Anadolu da Şii
propagandası yaparak, Şahkulu İsyanının çıkmasına neden oldu.
Şahkulu yakalanarak idam edildi.
II. Bayezid’in Şii faaliyetlerine karşı pasif davranması üzerine
Trabzon Valisi Selim babasına karşı isyan etmiş ise de başarısız
olmuştur. Daha sonra yeniçeri ve ordunun desteği ile başa
geçmiştir.