GERİLEME DEVRİ 2.BÖLÜM

Osmanlı – Rus ve Avusturya Savaşları (1736-1739)
Nedenleri:
– Rusya’nın Kırım’ı ele geçirmek ve Osmanlı hakimiyetindeki ortodoksları egemenliği altına almak istemesi
– Avusturya’nın Sırbistan, Bosna ve Hersek’i ele geçirmek istemesi.

Rusya’nın Kırım’a saldırması üzerine savaş başladı.                                                     Osmanlı Devleti her iki cephede de başarılı olmuştur.                                            Fransa’nın araya girmesiyle Belgrat Antlaşması imzalandı. (1739). Buna göre;
– Rusya savaşta aldığı yerleri geri verecekti.
– Azak kalesi, yıkılmak şartıyla Rusya’ya bırakılacaktı.
– Rusya Karadeniz’de ticaret gemisi bulunduramayacaktı.
– Avusturya Pasarofça Antlaşması ile aldığı yerleri geri verecekti.


* Belgrat Antlaşması’na arabuluculuk yaptığından I. Mahmut tarafından Fransa’ya 1740 kapitülasyonları verilmiş, böylece kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiştir.
1768-1774 OSMANLI – RUS SAVAŞI
NEDENİ:
Lehistan’ın Ruslar tarafından işgal edilmesi.
Rusya karşısında Osmanlı Devleti bozguna uğramış, İngilizlerin yardımıyla Cebelitarık boğazından geçen Rus donanması Çeşme’de Osmanlı donanmasını yakmıştır (1770).



  Bunun üzerine III. Mustafa üzüntüsünden ölmüş, yerine geçen I. Abdülhamit Prusya’nın arabulucuğu ile Küçük Kaynarca Antlaşmasını imzalamıştır (1774).      Buna göre;
– Kırım’a bağımsızlık verilecekti. Kırım hanları yalnız din bakımından Osmanlı halifelerine bağlı kalacaktı.
– Kerç, Yenikale, Dinyeper ırmağı ağzındaki kaleler ve Azak kalesi etrafındaki topraklar Rusya’ya bırakılacaktı.
– Ruslar Karadeniz, Akdeniz ve diğer Türk sularında serbestçe ticaret yapabilecek, kapitülasyonlardan yararlanabilecekti.
– Ruslar gerekli gördükleri yerlerde konsolosluk açabilecekti.
– Ruslar Osmanlı uyruğundaki Ortodoksların haklarını koruyacaktı.
– Osmanlı Devleti Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecekti.
– Rusya, Karadeniz’de donanma bulundurabilecek Rus ticaret gemileri boğazlardan serbestçe geçebilecekti.

ÖNEMİ

 Kırım’a bağımsızlık verilmesiyle ilk defa müslüman bir yer elimizden çıkmıştır.
 Osmanlı Devleti ilk kez savaş tazminatı vermiştir.
 Rusya, Osmanlı hakimiyetindeki Ortodoksların haklarını korumak bahanesiyle Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışmaya başlamıştır.
 Karadeniz’in bir Türk gölü olma özelliği sona ermiştir.

KIRIM MESELESİ:
Kırım, Küçük Kaynarca Antlaşması’yla bağımsız olmuştu. Fakat Rusya’nın asıl amacı Kırım’ı Rusya’ya bağlamaktı. Kırım’da çıkan isyanları bahane eden II. Katherina Kırım’ı Rusya’ya bağladığını ilan etti. Osmanlı Devleti bunu kabul etmeyince Rusya Kırım’a girdi. Fransa’nın araya girmesiyle AYNALI KAVAK TENKİHNAMESİ (düzeltme) imzalandı (1779). Buna göre;
– Rusya Kırım’dan askerlerini geri çekecekti.
– Osmanlı Devleti Şahin Giray’ın hanlığını tanıyacaktı.
Fakat Kırım’da halk Şahin Giray’a karşı isyan edince, Şahin Giray Rusya’yı yardıma çağırdı. Bunun sonucunda halk kılıçtan geçirildi. Rusya Kırım’ı ilhak etti (1783).
1787-1792 OSMANLI – RUS SAVAŞI
Nedeni:
Rusya ile Avusturya’nın Osmanlı topraklarını paylaşmak için aralarında anlaşmalarıdır.
Rusya’nın amacı merkez İstanbul olmak üzere Balkanları da içine alan “Dakya” devletini kurmaktı.
 İngiltere’yi Osmanlı Devleti’ni savaşa kışkırttı. Prusya’da Osmanlı Devleti’ni destekledi.                                                                                                            Avusturya’da Rusya’nın yanında savaşa girdi.                                                        Osmanlı Devleti Rusya ve Avusturya karşısında bozguna uğradı.. Fransız İhtilalinin çıkmasıyla Avusturya’yla ZİŞTOVİ ANTLAŞMASI imzalandı (1791). Buna göre;
– Avusturya bu savaşta Osmanlı Devleti’nden aldığı yerleri geri verecekti.
Avusturya’nın savaştan çekilmesi üzerine yalnız kalan Rusya ile Yaş Antlaşması imzalanmıştır (1792) .
Buna göre;
– Kırım’ın Rusya’ya ait olduğu onaylandı.
– Özi Kalesi Rusya’ya bırakılırken, Dinyester Irmağı, iki ülke arasında sınır oldu.
– Doğu’da Osmanlı-Rus sınırı savaştan önceki duruma getirildi.
ÖNEMİ:Kırım kesin olarak elimizden çıkmış, Rusya Avrupa’nın en büyük gücü haline gelmeye başlamış, Osmanlı Devleti ise dağılma sürecine girmiştir. Ayrıca Rusya güneye inerek Osmanlı üzerindeki etkisini daha da arttırmıştır.

Osmanlı-Fransız İlişkileri
Napolyon’un Mısır’ı İşgali (1798)




Osmanlı-Fransız ilişkileri 16. yy.’dan başlayarak 18. yy.’ın sonuna kadar dostane şekilde gelişmişti. Fakat Fransız İhtilalinden sonra Fransa Osmanlı Devleti’ne karşı harekete geçmiştir. Bunun başlıca iki nedeni vardır:
1. Fransa’nın Osmanlı Devleti’ni parçalayarak zengin Mısır topraklarını ele geçirmek istemesi.
2. Fransa’nın Mısır’ı ele geçirerek, İngiltere’nin Uzakdoğu ve Ortadoğu’daki sömürgeleriyle bağlantısını kesmek istemesi.

Osmanlı Devleti, Mısır’ı işgal eden Fransa’ya karşı İngiltere ve Rusya ile işbirliği yaptı (1798). Napolyon Osmanlı kuvvetlerini barışa zorlamak için “Akka” kalesini kuşattı. Fakat Ahmet Cezzar Paşa komutasındaki Nizam-ı Cedit ordularına yenildi. Çok zor duruma düşen Napolyon gizlice Mısır’ı terk etti. Bir süre sonra da Fransızlar’la El-Ariş Antlaşması (1801) imzalandı. Buna göre;
– Fransızlar kısa zamanda Mısır’ı boşaltacaklardı.

XVIII. YÜZYIL ISLAHATLARI
XVIII. yy. ıslahatları ilk kez Avrupa’daki gelişmelerden yararlanılarak yapılan ıslahatlardır. Fakat bu ıslahatlar menfaat çevreleri tarafından kesintiye uğradığından sürekli olamamıştır. XVIII. yy. ıslahatlarının büyük çoğunluğu askeri alanda yapılmıştır.

1. LALE DEVRİ ISLAHATLARI (1718 – 1730)
Zevk ve eğlence devri olaarak bilinen lale devri 1718 Pasarofça antlaşması’ndan 1730 Patrona Halil Ayaklanması’na kadar olan dönemi kapsar. Bu dönemde;


– İlk Türk matbaası ve İtfaiye bölüğü oluşturuldu.
– İlk kağıt fabrikası açıldı.
– Kumaş fabrikası ve Çini imalathanesi kuruldu.
– Doğu klasikleri tercüme edildi.
– İlk kez çiçek aşısı kullanıldı.
– İstanbul’da birçok saray, köşk ve eğlence yerleri yapıldı.
– İstanbul’da birçok kütüphane açıldı.
– Lale Devri’nde Avrupa’da kullanılan Barok ve Gotik tarzında bir çok mimarı eser yapıldı ( III . Ahmet Çeşmesi ).

* Lale Devri’nde canlı varlıkların resimleri yapılmaya başlanmıştır.
* Bu dönemde Paris, Moskova ve Lehistan’a ilk geçici elçilikler gönderilmiştir.
* Lale Devri’nde matbaa tarafından dini kitapların basımı yasaklanmıştır. Bu eserler eskisi gibi hattatlar tarafından yazılacaktır.            Buna rağmen Patrona Halil Ayaklanması’nda hattatların da etkisi görülmüştür.

Lale devrinde yapılan yenilikler bazı tutucu çevrelerin hoşuna gitmemesi üzerine PATRONA HALİL AYAKLANMASI patlak verdi.Bu ayaklanma sonucunda Damat İbrahim Paşa öldürülmüş, III. Ahmet’te tahtı I . Mahmut’a bırakmak zorunda kalmıştır.

2. I.MAHMUT ISLAHATLARI ( 1730 – 1754 )
– İlk Kara Mühendishanesi açıldı (mühendishane-i Berr-i Hümayun).
– Aslen Fransız olan Humbaracı Ahmet Paşa modern topçu birliklerini oluşturdu.
– Halk kütüphaneleri kuruldu.
I.Mahmut’un askeri alandaki ıslahatları 1736-1739 Osmanlı Rus ve Avusturya savaşlarında etkili olmuştur.

3. III. MUSTAFA ISLAHATLARI (1754 – 1774)
Fransa’dan Baran dö tot ve Sadrazam Koco Ragıp Paşa birçok ıslahatlar yapmıştır. Bu dönemde;
– İlk Deniz Mühendishanesi (Mühendishane-i Bahr-i Hümayun) açıldı.
– Sürat topçuları oluşturuldu.
– Bozuk olan maliye düzeltilmeye çalışıldı.

4. I. ABDÜLHAMİT ISLAHATLARI (1774-1789)
– Sürat topçuları geliştirildi.
– Ulufe alım satımı yasaklandı.
– İlk kez yeniçeri sayımı yapıldı.
– Humbaracı ve lağımcı ocakları düzenli hale getirildi.

5. III. SELİM ISLAHATLARI (1798-1807)
– III. Selim güvendiği adamlarını Avrupa’ya göndererek batıdaki gelişmeler hakkında raporlar hazırlattı.
– Londra, Paris, Viyana ve Berlin’de daimi elçilikler ve konsolosluklar açıldı..




– Avrupa tarzındaki Nizam-ı Cedid ordusu oluşturuldu. Ayrıca bu birliğin giderlerini sağlamak amacıyla İrad-ı Cedid adında hazine oluşturuldu.
– Kara ve Deniz Mühendishaneleri geliştirildi.
– Fransa Ve İsveç’ten Nizam-ı Cedit askerlerini eğitmek amacıyla subaylar getirtildi.
– Fransızca ana ders olarak okutulmaya başlandı. (İlk yabancı dil eğitimi)
– Askeri birlikler düzenlendi. Yeteneksiz olanlar ordudan atıldı.                                -Yerli malların kullanılması teşvik edilmiştir.

III. Selim ıslahatları yeniçeriler, din adamları ve ayanlar tarafından hoş karşılanmıyordu. Osmanlı ordusunun Rusya’yla mücadelesi nedeniyle İstanbul’da olmamasını fırsat bilen yenilik karşıtı kişiler KABAKÇI MUSTAFA başkanlığında ayaklandılar.


İsyancılar Nizam-ı Cedit’in kaldırılmasını istediler. Kan dökülmesini istemeyen III. Selim bunu kabul etti. Ardından
III. Selim tahttan indirilerek yerine IV. Mustafa geçti.
Nizam-ı Cedit tarafları olan Ruscuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa İstanbul’a gelerek isyanı bastırdı. Ancak III. Selim’in öldürüldüğünden yerine II. Mahmut tahta çıkarıldı (1807)

SORULAR

1.Osmanlı İmparatorluğu İstanbul ve Karlofça Antlaşmalarıyla kaybettiği toprakları geri almak için XVIII.yy’ın ilk yarısında bir çok devletle savaşmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi bu devletlerden birisi değildir?
A) Rusya B) İngiltere C) Venedik D) Avusturya E) İran

2.Fransa, İngiltere’nin Ortadoğu ve Uzakdoğudaki çıkarlarına engel olmak amacıyla, 1798’de nereyi işgal etmiştir?
A) Fas B) Cezayir C) Tunus D) Malta E) Mısır