OSMANLI DEVLETİ’NİN SİYASİ VARLIĞINA YÖNELİK TEHDİTLER

OSMANLI DEVLETİ’NİN SİYASİ VARLIĞINA YÖNELİK TEHDİTLER

XIX. yüzyıl başında Osmanlı Devleti, toprak bakımından dünyanın en büyük devletleri arasında yer almaktaydı.( yaklaşık dört milyon kilometre kare) yirmi milyon nüfus

1789 Fransız İhtilali ile sınırların yeniden çizildiği Avrupa’da bilim, teknik, politika gibi birçok alanda yeni gelişmeler yaşanmaktaydı.

Osmanlı Devleti'nin, değişen dünya dengeleri karşısında gücünü korumak için aldığı önlemler.                                                                                          1.XVIII. yüzyılda devlet kurumlarında askerî ve teknik alanlar başta olmak üzere geniş çaplı ıslahatlara girişildi.                                                                                                 2.Batı’nın daha yakından takip edilip yaşanan gelişmelerden haberdar olunması için Avrupa’da daimî büyükelçilikler açıldı.

3.XIX. yüzyılda DENGE STRATEJİSİNE yönelerek sorunların çözümünde diplomasi yöntemini tercih etti.

Sömürgecilik anlayışı ile hareket eden Avrupalı devletler Osmanlı Devleti’ni parçalama planlarını devreye koydular. Avrupalıların bu planının gerçekleşmesinin yolu Osmanlı Devleti’ni parçalamaktan geçiyordu. Büyük güçlerin, Osmanlı Devleti’ni parçalama girişimlerinin altında yatan asıl neden, devletin zengin doğal kaynaklarına sahip olmaktı.

Politika: Devletin etkinliklerini amaç, yöntem ve içerik olarak düzenleme ve gerçekleştirme işidir.

Diplomasi: Uluslararası ilişkileri düzenleyen antlaşmalar bütünü ya da yabancı bir ülkede ve uluslararası toplantılarda ülkesini temsil etme işi ve sanatıdır.

Fransız İhtilali’nin (1789) etkisiyle Avrupa’dan dünyaya yayılan milliyetçilik akımı büyük imparatorlukların yapısını bozmaya başlamıştı.

Fransız İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik ve ulus devlet anlayışının ülkelerine yayılmasından çekinen devletler bir araya gelerek Fransa’ya karşı savaş başlattılar. On beş yıla yayılan ve Napolyon Savaşları olarak bilinen savaşlarla Avrupa’nın siyasi dengesi alt üst olmuştu

Bu dönemde Avrupa’da uzun süreli savaşlar Fransa’nın yenilmesiyle son buldu.

 VİYANA KONGRESİ (1815)

TOPLANMA SEBEBİ: Avrupa’da Bozulan dengelerin yeniden kurulması

KATILAN DEVLETLER: Rusya, Avusturya, Prusya İngiltere,Fransa

Avusturya’yı temsil eden Metternich(Meternik), kongreye damgasını vurdu.

 Viyana Kongresi’nde mutlak krallıklarla yönetilen devletler, milliyetçilik akımına karşı birlikte hareket etme kararı aldı.                                                                                                        Napolyon Bonapart’ın bozduğu Avrupa siyasi dengesi yeniden kuruldu.Avrupalı devletler kongrede, Osmanlı Devleti’nin geleceğine yönelik bazı konuları da ele alıp karara bağladılar

Viyana Kongresi’nde görüşülen konulardan biri de Şark Meselesi’dir. Şark Meselesi, politik bir terimdir. Bu terim ilk defa 1815’te Viyana Kongresi’nde kullanıldı.                                                                      Şark Meselesi,Avrupa devletlerinin XIX. yüzyıl ve sonrasında Osmanlı Devleti’ne karşı yürütecekleri siyaseti ifade eden bir kavramdır.

Türkleri Anadolu’dan çıkarmayı amaçlayan Şark Meselesi iki aşamalıdır.

 BİRİNCİ AŞAMA 1071-1683 arası dönemde Avrupa savunma, Türkler taarruz hâlindedir.

İKİNCİ AŞAMA: Avrupalı devletler Balkanlar’daki Hristiyan halkları Osmanlı hâkimiyetinden çıkarmayı hedefledi.  
1.Gayrimüslim halklar isyana teşvik edildi

2.Azınlıkların lehine Osmanlı Devleti’ne baskı uyguladılar.

  Şark Meselesi’nde  Çarlık Rusyası, İstanbul’da daimî elçilik açma, Hristiyan Ortodoks mezhebini himaye etme, Boğazlarda serbestçe geçme haklarını elde etti                                                                                                                                                                                    Ayrıca Karadeniz kıyılarından güneye doğru sarkan Rusya, bir yandan
Kafkaslar üzerinden Doğu Anadolu’yu diğer yandan Balkanlar üzerinden Osmanlı Devleti’nin başkentini ele geçirmeyi hedefledi.

 

1

821 RUM İSYANI VE YUNANİSTAN’IN KURULMASI

İstanbul’un fethi ile beraber Fener Rum Patrikhanesine ayrı bir önem verilerek Rumlara ibadet hürriyeti tanındı. Rumlar yabancı dillere hâkim olduklarından devlet kademesinde tercümanlık görevlerine getirilerek Reis’ül küttabların en yakın çalışma arkadaşları oldular.

Rumları bağımsızlığa götürecek ilk adım 1814’te Odessa’da gizlice Filik-i Eterya Cemiyeti kurularak atıldı. Bu cemiyet 1894’te Etnik-i Eterya Cemiyeti adını aldı. Görünüşte eğitim-öğretim amacıyla kurulan bu dernek, Rum ayaklanması için para toplayarak, silah dağıtarak propaganda faaliyetleri yapıyordu.

1815 yılında İstanbul’da ilk şubesi açıldı.Rumların ilk isyanı Boğdan’da Alexander (Aleksandr) İpsilanti tarafından çıkartıldı.

 

 1821 RUM İSYANININI SEBEPLERİ

·         Fransız İhtilali’nin etkileri (milliyetçilik akımı)

·         Megali İdea (Bizans’ı yeniden diriltme ülküsü

·         Avrupa’da ortaya çıkan Yunan hayranlığı.

·         Yunanlıların Avrupa kültür ve medeniyetini tanımaları. (Venedik ve Cenevizlilerin yerini Yunalılar alınca)

·         Rus kışkırtması

·         Etnik-i Eterya Cemiyetinin çalışmaları

·         Yanya Valisi Tepedelenli Ali Paşa isyanı

 

II. Mahmut, Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan yardım istedi. Kavalalı, Mora ve Girit valiliklerinin kendisine verilmesi karşılığında yardım gönderdi. Mısır’dan gelen yardımla birlikte Osmanlı güçleri Mora İsyanı’nı bastırdı.

İngiltere, Rusya ve Fransa; Yunanistan’a özerklik verilmesini istedi. Osmanlı bu isteği reddedince Osmanlı ve Mısır donanmaları 1827’de Navarin’de yakıldı..)

Osmanlı donanmasının tazminini istese de sonuç alamadı.                                                                                                                                         1828-1829 Osmanlı Rus Savaşı başladı ve yenilen Osmanlı Edirne Antlaşmasını imzalamak zorunda kaldı.

Rum İsyanının Sonuçları

 

·         3 Şubat 1830’da Londra’da Yunanistan Krallığı resmen kuruldu.

 

·         Mora, Osmanlı Devleti’nin elinden çıktı.

 

·         Yunanistan’ın bağımsız olması diğer Balkan uluslarına cesaret verdi.

·         Yunan İsyanı,

Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı‘nı tetikledi.

 

 

 

Hasta Adam

Çar Nikola, 9 Ocak 1853'te St. Petersburg'daki (Sen Petersburg) kışlık sarayında verilen bir baloda İngiliz Elçisi George Hamilton Seymour'a ("Kollarımız arasında hasta bir adam var. Çok hasta. Size açıkça söylemeliyim ki gereken bütün tedbirleri almadan önce onu günün birinde kaybetmemiz büyük felâket olacaktır. İngiliz elçi şu cevabı verdi: "Niçin Osmanlı Devleti'nin öleceğini hesaba katarak bu felâketten önce veya sonra tedbirler almayı düşünmüyoruz? Niçin hastayı tedavi etmeyi düşünmeyelim?"

 

KUTSAL YERLER SORUNU

Ortodoks ve Katolik Hristiyanlar arasında kutsal yerlerin koruyuculuğu üzerinden süregelen soruna “Kutsal Yerler Sorunu” denir.

Kudüs yaklaşık 600 yıl Bizans egemenliğinde kaldı.

637 yılında müslümalar tarafından feth edildi. (Hz. Ömer)

1. Haçlı Seferi haricinde müslümanların elinde kaldı.

Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı hakimiyetine girdi. 1917 yılında İngiliz hakimiyetine girinceye kadar Osmanlı’da kaldı. Osmanlı Devleti döneminde Kudüs ile ilgili sorunlar yaşansa da Rumlara ve Ermenilere menşurlar verilerek genelde Ortodokslar lehine sorunlar çözülmüştür. 18. yüzyıldan itibaren Rusya, Osmanlı Devleti’nde ki azınlıkların koruyuculuğu rolüne soyunmaya başladı. 1774’te Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı ülkesindeki ortodoksların hamiliğini elde etti. Bu dönemde katolik Fransa’nın da Kudüs’te ki kutsal yerler ile ilgili bir takım hakları vardı. 1846 yılında Fransa kutsal yerler üzerinde yeni haklar talep edince karşısında Rusya’yı buldu. Osmanlı’nın ürettiği çözüm Katoliklerden daha ziyade Ortodoksların çıkarlarına uygundu.   Bu olaydan sonra Osmanlı üzerindeki baskısını daha da arttırmak isteyen Rusya olağanüstü yetkilerle donatılmış olan Prens Mençikof’u elçi olarak elçi olarak gönderdi. Prens Mençikof Kutsal Yerler Meselesi ve Ortodoksların himayesi konularında diplomatik nezaketten uzak davranışlarda bulundu. Osmanlı, Mençikof’un dayatmalarını kabul etmeyince Ruslar, Eflak ve Boğdan’a saldırdı. Avrupa devletleri tarafından Viyana’da toplanan kongrede sonuçsuz kaldı ve Osmanlı Devleti’nin 4 Ekim 1853’te Rusya’ya savaş ilan etmesiyle Kırım Savaşı başladı.

 

KIRIM SAVAŞI (1853-1856) SEBEPLERİ

1.Sinop Baskını 1853) Rusya’nı Batum’daki Osmanlı güçlerine yardım götüren ve fırtınadan dolayı Sinop’a sığınan Osmanlı donanmasını bir baskınla yakması olayıdır.

 

2. Rusyanın Osmanlı Devleti üzerindeki emelleri.                                                                                   3.Kutsal Yerler Meselesi:Rusya istanbul'a bir elçi göndererek Ortodoks kilisesinin kutsal yerlerle ilgili isteklerinin onaylanmasını istemis,Osmanlı bu isteği reddetmisti.
4. Rusya'nın 1848 ihtilallerinin Avrupa'da meydana getirdiği karısıklıklardan yararlanmak istemesi. 

 


1854'te ingiltere ve Fransa Osmanlı Devleti'nin yanında yer aldı. Sivastopol kalesi kusatılarak alındı. Yenilen Rusya ile PARiS ANTLASMASI imzalandı.(1856)


Rusya ile yapılacak barış görüşmelerine 1856’de Fransa’nın başkenti Paris’te  toplandı.                                             Osmanlı Devleti, İngiltere, Fransa, Avusturya, Prusya ve Piyemonte katıldı.

 

MADDELERİ

1. Osmanlı Devleti, Avrupalı devlet kabul edilecek, topraklarının bütünlüğü Batılı devletlerin kefilliği altında olacak.

2. Osmanlı Devleti ve Rusya Karadeniz’de donanma bulundurmayacak, tersane inşa edemeyecek

3.Islahat Fermanina uyulduğu taktirde Osmanlı içiş­lerine hiçbir Batılı devlet karışmayacak

4.Karadeniz tarafsız olacak, Boğazlar savaş gemile­rine kapalı, ticaret gemilerine açık olacak

5.Tuna su yolu, Avrupalı devletlerden oluşacak bir komisyon tarafından yönetilecek, ticaret gemileri­ne açık olacak

 

DEĞERLENDİRME

Osmanlı Devleti’nin topraklarını dahi koru­yamayacak kadar zayıfladığını anlaşılmıştır.

 Osmanlı Devleti, savaştan galip çıkması­na rağmen mağlup devlet muamelesi görmüştür.

 Islahat Fermanı’hin Paris Antlaşması’na eklenmesi Av­rupalı devletlerin Osmanlı’ya karışmasını kolaylaştırmıştır.

 Osmanlı egemenlik hakları zedelenmiştir.

KIRIM SAVAŞININ ÖNEMİ
1)Avrupalılar ilk defa Kırım savasında Osmanlı Devletine tam destek verdiler.
2)Osmanlı Devleti ilk defa dıs borç aldı.
3)Osmanlı Donanması 4. kez Sinopta yakıldı. (inebahtı,Çesme,Navarin ve Sinop)
4)Osmanlı Devleti Islahat Fermanını yayınladı. 

ÖDEV SORULARI

1.Osmanlı Devleti'nin, değişen dünya dengeleri karşısında gücünü korumak için aldığı önlemler nelerdir?

 

2.Büyük güçlerin, Osmanlı Devleti’ni parçalama girişimlerinin altında yatan asıl neden nedir?

 

3.Politika ve Diplomasi nedir?

 

4. VİYANA KONGRESİ (1815)nin toplanma sebeplerini yazınız.

 

5.Viyana Kongresine katılan devletleri yazarak bu kongrede kimin ön plana çıktığını yazınız.

 

6.Viyana kongresinde alınan kararları yazınız.                                           7. Şark meselesi tanımlayınız.Şark meselesi ilk kez nerede kullanılmıştır?                                                                                                 8. Şark Meselesi kaç aşamalıdır?Bu aşamaları yazınız.                           9. 1821 Rum İsyanını’nın sebeplerini yazınız.(Üç tanesini)                       10.Navarin Olayı nedir?Tanımlayınız.
11.Rum İsyanı'nın sonuçlarını yazınız.
12.Osmanlı Devleti için "Hasta Adam"deyimini ilk kez kim nerede kullanmıştır?
14.Kırım Savaşı'nın sebeplerini yazınız.
15.Paris Antlaşmasının tarihini ve en az üç maddesini yazınız.
16.Paris Antlaşması'nı değerlendiriniz.
17.Paris Antlaşması'nın önemini maddeler halinde yazınız.