AVUSTURYA-İRAN İLİŞKİLERİ

XVII. YÜZYIL SİYASİ ORTAMINDA OSMANLI DEVLETİ

Osman Gazi ile bağımsız bir beylik hâline gelen, Orhan Gazi ile devletleşen, I. Murat ile kurumsallaşan, II. Murat ile Balkanlar’da hâkimiyet kuran Osmanlı Devleti, II. Mehmet’in İstanbul’u fethetmesiyle cihanşümul bir devlet hâline gelmiştir. Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde Orta Doğu’ya, Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde Avrupa’ya hâkim olmuş, III. Murat Dönemi’nde ise doğuda en geniş sınırlarına ulaşmıştır.

Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılın sonlarına doğru batıda Avusturya, doğuda Safevilerle mücadele etmiştir. Bu mücadeleler, iç isyanlar, değişen ticaret yollarının Osmanlı ekonomisine olumsuz etkisi, orduda düzenin bozulması Osmanlı Devleti’nin üç kıtaya yayılmış topraklarında merkezî otoriteyi kaybetmesine neden olmuştur.

Mohaç Meydan Muharebesi (1526) ile Osmanlı-Avusturya (Habsburg) ilişkileri başladı. Avusturya, 1533’te imzalanan İstanbul Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nin üstünlüğünü kabul etti.

İSTANBUL ANTLAŞMASI (1533)                                                                                       Dönemin Padişahı: Kanuni Sultan Süleyman                                                                               Önemli Maddeleri •                                                                                                                                               Avusturya, Macaristan üzerindeki veraset iddialarından vazgeçecek.                                                • Avusturya’nın Macaristan’da fiilen hâkim olduğu topraklar kendisine ait sayılacak.                                                                                                                                              • Avusturya Arşidükü (Kralı) (Osmanlı vezir-i âzamına denk sayılacak.                                           • Avusturya, elindeki bu topraklar için her yıl Osmanlı Devleti’ne otuz bin altın vergi verecek

ZİTVATOROK ANTLAŞMASI (1606)

Dönemin Padişahı: I. Ahmet

ÖNEMLİ MADDELERİ                                                                                                                                                                            • Avusturya’nın Macaristan için ödediği vergi kaldırılacak.  Avusturya sadece bir defaya mahsus iki yüz bin altın tazminat ödeyecek

•Avusturya Arşidükü (Kralı) (Görsel 1.3) protokol bakımından Osmanlı padişahına denk sayılacak.

•Yazışmalarda “Avusturya Kralı” yerine “Roma Cesarı” unvanı kullanılacak.                                  • Her iki taraf birbirine zarar vermekten kaçınacak.                                                                                                                                           • Antlaşma yirmi yıl geçerli olacak.

Zitvatorok Antlaşması ile Osmanlı Devleti dış politikada prestij kaybetti. Osmanlı Devleti, Macaristan’dan toprak elde etme gayretinden vazgeçtiği gibi Avusturya’nın ödemekle mükellef olduğu vergilerin kaldırılmasını da kabul etti. Bu kazanımlar Avusturya’nın siyasi protokolde büyük devlet olduğunun kabul edilmesini, Osmanlı Devleti ile diplomatik protokolde eşit olmasını sağladı.

                                        Osmanlı - Safevi İlişkileri

İran coğrafyasında XVI. yüzyılın başlarında Safeviler etkili olmaya başladı. Safevi Devleti’nin Osmanlı şehzadelerini kışkırtması, İpek Yolu üzerinde denetim kurması, Osmanlı Devleti aleyhine ittifaklara girmesi ve Şiilik propagandası yapması,Osmanlı devleti ile Safevilerin arasının bozlma sebepleriydi.

III. Murat Dönemi’nde (1574-1595) Safevilerin Osmanlı Devleti topraklarındaki yıkıcı, bölücü faaliyetleri ve İran topraklarından geçen ticaret kervanlarını yağmalamaları tekrar savaşları başlattı.                                                    1590’da imzalanan Ferhat Paşa Antlaşması ile Tebriz, Karabağ, Dağıstan ve Şirvan gibi yerler Osmanlı Devleti’nin eline geçti.                                         ÖNEMİ. Osmanlı Devleti bu antlaşma ile doğudaki en geniş sınırlarına ulaştı.

III. Mehmet Dönemi’ndeki (1595-1603) iç isyanlar ile Osmanlı-Avusturya mücadelesini fırsat bilen Safeviler Tebriz, Nahcivan ve Erivan’ı ele geçirdi.

I.                   Ahmet Dönemi’nde (1603-1617) Safevilerin saldırıları uzun süreli savaşlara dönüştü. Bu savaşlar 1612’de imzalanan Nasuh Paşa Antlaşması ile sona erdi.  
Buna Göre,
1.1555 teki sınırlara geri dönülecek.
2.Safeviler yıllık 200 deve yükü ipek vergi verecekti.
Önemi:uygulanmayan ilk anlaşma.
II. Osman (Genç) Dönemi’nde (1618-1622) Osmanlı Devleti’nin Safeviler üzerine sefer düzenlemesi sonucu Serav Antlaşması (1618) imzalandı.
Serav Anlaşması ile,İran 100 deve yükü ipek vergi ödemeyi kabül etti.

IV. Murat (1623-1640),

Seferlerin Sebepleri:Şah Abbasın Osmanlı devleti'nin iç karışıklardan yararlanara Bağdat ve bütün Irak'ı alarak Basra'ya saldırması
1625-1630 sonuçsuz.
1635 Revan 1638 de Bağdat alındı.

Osmanlı ordusunun İstanbul’a dönmesiyle Safeviler tekrar saldırıya geçti. IV. Murat bunun üzerine Bağdat Seferi’ne çıktı. Bağdat Kalesi’ni aldı ve Safevilerle 1639’da Kasr-ı Şirin Antlaşması’nı imzaladı.

Kasr-ı Şirin Antlaşması ile Revan Safevilerde, Bağdat Osmanlı Devleti’nde kaldı. İki taraf arasında Zagros Dağları sınır kabul edildi.                                                   ÖNEMİ: Kasr-ı Şirin Antlaşması bugünkü Türkiye-İran sınırını da belirledi.

                      ÖDEV SORULARI

1.OSMANLI DEVLETİ'NİN XVI.(16)YÜZ YILIN SONLARINDA MERKEZİ OTARİTESİNİ KAYBETMESİNİN SEBEPLERİ NELERDİR?YAZINIZ.
2.İSTANBUL ANTLAŞMASI KİMLER ARASINDA OLDU?EN AZ İKİ MADDESİNİ YAZINIZ.
3.İSTANBUL ANTLAŞMASININ ÖNEMİ NEDİR?
4.ZİTVATORUK ANTLAŞMASININ ÖNEMİNİ YAZINIZ.
5.FERHAT PAŞA ANTLAŞMASI HANGİ DEVLETLER ARASINDA YAPILDI?MADELERİNİ YAZINIZ.
6.FERHAT PAŞA ANTLAŞMASI'NIN ÖNEMİ NEDİR?
7.KASR-I ŞİRİN ANTLAŞMASI'NIN MADDELERİNİ VE ÖNEMİNİ YAZINIZ.