BATI BLOKUNUN KURULUŞU-PAYLAŞILAMAYAN ORTADOĞU-UZAK DOĞUDA ÇATIŞMA

Batı Blokunun Kuruluşu

ABD tarafından SSCB’nin yayılmacı politikasına karşı Truman Doktrini ve Marshall Planı uygulanmıştır.

 a.NATO’nun Kuruluşu

 

¢  İngiltere,Fransa,Belçika,Hollanda,İtalya,İzlanda,Danimarka,

Lüksemburg,Norveç,Portekiz,ABD ve Kanada (12 batılı ülke)

tarafından Doğu Bloku’na karşı dengeyi sağlamak amacıyla

NATO (Kuzey Atlantik Paktı) kurulmuştur.(1949)

¢  -NATO’nun amacı;savunmanın yanında siyasi,ekonomik ve sosyal alanlarda işbirliği yapmaktır.

¢  -Türkiye ve Yunanistan 1952’de,Batı Almanya 1955’te,İspanya’da 1982’de NATO’ya katılmıştır.

 

b.Avrupa Konseyi’nin Kuruluşu

 -AvrupaKonseyi;İngiltere,Fransa,Belçika,Hollanda,

İtalya,İrlanda,Danimarka,Lüksemburg,Norveç ve İsveç tarafından kurulmuştur.(5 Mayıs 1949)

-Türkiye 8 Ağustos 1949’da konseye üye olmuştur.

-Konseyin çalışma alanları; İnsan hakları,medya,hukuki işbirliği,sosyal dayanışma,sağlık,eğitim,kültür,spor,gençlik…olarak belirlenmiştir.

c.Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)

 -Avrupa devletleri arasındaki bütünleşmeyi sağlamak,ortak bir pazar oluşturmak ve Sovyet yayılmasını engellemek amaçlarıyla kurulmuştur.

¢ -Birliğin temeli Fransız dış işleri bakanı Schuman’ın yayımladığı bildiri ile atılmıştır.(9 Mayıs 1950)

¢ -Bu girişim sonucunda;Fransa,FederalAlmanya,Belçika,İtalya,

Lüksemburg  ve Hollanda’nın katılımıyla Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur.(18 Nisan 1951)

¢ -Roma Antlaşması ile de  AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) kurulmuştur.(1957)

B.PAYLAŞILAMAYAN ORTADOĞU

¢  SSCB’nin gizli anlaşmaları açıklaması ve ABD’nin de sömürgeci politikalara karşı çıkması İngiltere ve Fransa’nın planlarını bozmuştur.

¢  -Bu durum İngiltere ve Fransa’nın Orta Doğu’da Manda yönetimleri kurmalarına sebep olmuştur.

¢  -Avrupa Devletlerinin I.Dünya Savaşı’ndan yıpranarak çıkması,1930’larda yaşanılan ekonomik sıkıntılar,bölgede bağımsız monarşi yönetimlerinin kurulmasına neden olmuştur.

¢  -Doğu ve Batı blokları dışında kalan Müslüman toplumlardan Mısır,Suriye ve Irak batı karşıtlığının artması ve sosyalist bloktan da gelen destek üzerine Doğu Bloku ile ilişkilerini geliştirmişlerdir.

¢  -Etnik ve dini kaynaklı sorunlar bölge ülkelerinde günümüze kadar süren iç çatışmalara sebep olmuş bu da ülkelerin siyasi,ekonomik ve kültürel gelişmesini engellemiştir.

1.İsrail’in Kuruluşu  

¢  “Balfour Deklarasyonu” adı verilen bu belge Yahudi Devleti kurulması konusunda bir dönüm noktası olmuş ve Yahudiler büyük kitleler halinde Filistin’e göç etmeye başlamışlardır.

¢  -İngiltere ABD’nin de desteğiyle Filistin Sorunu’nu BM teşkilatına götürmüş ve Filistin Araplar ile Yahudiler arasında bölünerek,Kudüs’ün tarafsız olması kararlaştırılmıştır.(1947) Bu durum iç çatışmalara neden olmuştur.

¢  -İngiltere 14 mayıs 1948’de Filistin’deki manda yönetimini tek taraflı olarak kaldırmış ve aynı gün İsrail Devleti’nin kurulduğu ilan edilmiştir.

                     2.Eisenhower Doktrini

¢  Süveyş Krizi’nde (İsrail,İngiltere ve Fransa ile Mısır arasında Süveyş Kanalı yüzünden 1956 yılında yapılan savaş) SSCB’nin Arapları desteklemesi Orta Doğu’da ilgi görmesine ve batı karşıtlığının artmasına sebep olmuştur.

¢  -ABD başkanı Eisenhower; Orta Doğu’nun SSCB’nin kontrolüne girmesini engellemek ve bölge halkını ABD’nin yanına çekmek için;

   a.Ortadoğu ülkelerine ekonomik ve askeri yardım yapmak

   b.Bu ülkeleri komünist blokun saldırılarına karşı korumak amaçlarıyla

“Eisenhower Doktrini” ni yayımlamıştır. (5 Ocak 1957)

¢  -Bu doktrin ile Orta Doğu ikiye ayrılmış Lübnan,Pakistan,Irak,Türkiye,Afganistan,Libya,Tunus,Fas,İsrail ve Arabistan kabul etmiş, Mısır,Suriye ve Ürdün ise kabul etmemiştir.

 

UZAK DOĞU’DA ÇATIŞMA
1.Çin halk Cumhuriyeti’nin Kuruluşu

¢ Mao’nun yönetimi ele geçirmesi ile Çin’de komünist yönetim kurulmuştur.(1949)

¢ -Böylece Çin-Sovyet ilişkileri gelişmiş ve Asya’daki güçler dengesinde Doğu Bloku’nun etkinliği artmıştır.

¢ -Çin,ideolojisine uygun dış politika izleyerek,ABD’ye karşı Kore Savaşı’na girmiş ve Süveyş Krizi’nde batılı devletlere karşı Mısır’ı desteklemiştir.

¢ -İzlediği dış politika ile uluslararası alanda yalnız kalan ve SSCB ile ilişkileri bozulan Çin,1960’ların sonundan itibaren batılı devletlerle ilişkilerini düzeltmeye başlamış ve 1972’de BM’ye tekrar üye olmuştur.

 

2.Uzak Doğu’da Hakimiyet Mücadeleleri   

¢ Soğuk Savaş döneminde Uzak Doğu’da ki çatışmaların temel nedeni; ABD ile SSCB arasındaki çıkar çatışmalarıdır. 

Kore Savaşı (1950-53)

    -Japonları Kore’den uzaklaştırma gerekçesi ile ABD ve SSCB Kore’ye girmiştir.

¢ -Japonya savaşta yenilip teslim olunca,SSCB Kuzey Kore’ye ABD’de Güney Kore’ye yerleşmiştir.

¢ -Bu iki bölge birleştirilemeyince Kuzeyde SSCB kontrolünde Kore Halk Cumhuriyeti,güneyde ise ABD kontrolünde Güney Kore Cumhuriyeti kurulmuştur.

¢ - ABD’nin Güney Kore ve Japonya’da asker bulundurarak üstünlük sağlaması üzerine SSCB Çin’de komünist yönetimin işbaşına gelmesiyle birlikte ABD’yi Uzak Doğu’dan uzaklaştırmak için harekete geçmiştir.

¢ -Moskova’nın talimatıyla Kuzey Kore Güney Kore’ye karşı saldırıya geçmiştir.(1950)

¢ -Bu saldırı karşısında ABD’nin öncülüğünde Türkiye’nin de katıldığı “Birleşmiş Milletler Kuvveti” oluşturulmuştur.

¢ -Savaş 1953’te sona ermiş,kesin bir sonuç alınamamış,SSCB ABD’yi Kore’den çıkaramayacağını anlamıştır. 

b.SEATO’nun Kuruluşu (8 Eylül 1954)

¢ . Dünya Savaşı sonucunda Kore gibi Vietnam’da ikiye bölünmüştür.

¢ -Kuzey Vietnam’da komünistlerin güçlerini artırması ve Kore Savaşı ABD’yi yeni tedbirler almaya yöneltmiştir.

¢ -ABD Uzak Doğu’daki etkinliğini artırmak amacıyla yeni bağımsız olan Tayland,Laos,Kamboçya ve Güney Vietnam’a askeri yardımlarını artırmıştır.

¢ -Ayrıca “Güney Doğu Asya Anlaşma Teşkilatı”nı (SEATO) kurmuştur. 

¢ -Bu teşkilat; ABD,İngiltere,Fransa,

Yeni Zelanda,Avustralya,Filipinler,Tayland ve Pakistan’dan oluşmuştur.

¢ -Böylece ABD; SSCB’yi ve Çin’i Batı Avrupa kıyılarından Pasifik’e kadar uzanan bir çember içine almıştır.