DİĞER TÜRK DEVLET VE TOPLULUKLARI

 

Kırgızlar

 Yaşadığı Dönem: 9. yy 10. yy

 

Kurulduğu Yer : Orta Asya
Kırgızların Özellikleri :
– Uygurları yıkmışlardır.  840
– Ötüken’i terk etmişlerdir.
– Moğollara boyun eğmişlerdir. Ötüken’in Moğolların eline geçmesine sebep oldular.

 

 MANAS DESTANI .KIRGIZLARA AİTTİR.

 

 

AVARLAR (562-805)

 

 

Yaşadığı Dönem: 4. yy Orta Asya 6 – 7. yy Avrupa
Kurulduğu Yer : Önceleri Orta Asya, Sonra Doğu ve Orta Avrupa
Önemli Devlet Adamları : Bayan Kağan
Avarların Özellikleri :
– Hem Asya’da hem de Avrupa’da devlet kuran 2 Türk topluluğundan biridir.
– İstanbul’u kuşatan ilk Türk topluluğudur.
– Macar-Hırvat, Romen ve Bulgar kültürü üzerinde izler bıraktılar.

 

 

▪ Benliklerini yitirip Hıristiyanlaştılar. ▪ Franklar tarafından yıkılmışlardır

 

 

TÜRĞİŞLER                                                                                                                                        Yaşadığı Dönem: 13.yy
Kurulduğu Yer : Orta Asya Batı Türkistan
Önemli Devlet Adamları : Baga Tarkan
Türgeşlerin Özellikleri :
– Emevilerle Maverünnehirde savaştılar.
– Orta Asya’nın Araplaşmasını engellediler.

▪ Isık gölü civarın da yaşadılar. Türk tarihinde ilk kez parayı kullandılar.

▪ Yerleşik hayat sürdüler

 

 

HAZARLAR

 

 

 

Yaşadığı Dönem: 7. yy 9. yy

 

 Kurulduğu Yer : Don Volga Kuzey Kafkasya 

Önemli Devlet Adamları : Bulan, Ubaca, Menaşe II 

Hazarların Özellikleri : 

– Kafkaslarda Müslüman Araplarla savaştılar. 

– Üst tabakanın çoğu Museviliği benimsemiştir. 

– 8. ve 9. yy için Hazar Barışı denilmiştir. 

 

– Ticaret oldukça gelişmiştir.

 

 – Başkentleri İtil şehrinde çeşitli dini mekanlar yan yana yaşamıştır.

 

 – Dini hoşgörü yargı sistemine de yansımıştır.

 

 – Hakimler kurulunda Müslüman, Hıristiyan, Musevi ve Şaman yargıçlar bulunmuştur.

 

 – Hazar Gölü’ne isimlerini verdiler.

 

 ▪ Rus Prensliği tarafından ortadan kaldırıldı.

 BULGARLAR 

 

Kurulduğu Yer : Volga ve Tuna ırmakları boyunca 

Önemli Devlet Adamları : Kubat 

Bulgar Devletlerinin Özellikleri : 

– Büyük Bulgaristan’ı Volga-Kubat boylarında kurdular. Devamı niteliğindeki İtil Bulgarları Almuş Han zamanında İslamiyeti benimsediler.                                                                                 – Bir kolları bugünkü Bulgaristan’a yerleşerek Hristiyan oldular. (Tuna Bulgarları) 

– İstanbul’u kuşattılar. 

 

 

– Hükümdarları “çar” ünvanı aldı.

 

 KUMANLAR (Kıpçaklar) 

Yaşadığı Dönem: 11. yy 13. yy 

 

Kurulduğu Yer : İrtiş – Balkaş dolayları (Kıpçak Bozkırı) Macaristan

 

Kumanların (Kıpçak) Özellikleri :

– Rus prenslikleriyle mücadele ettiler. 

– Moğolların Türkleşmesini sağladılar. 

– Çeşitli devletlere asker ve yönetici olarak etkinlikte bulundular. 

 

– Fiziki güzellikleriyle ünlüdürler.

- Bizans ile anlaşıp Peçenekleri yendiler

 

- Moğollar tarafın dan yıkılan Kumanlar daha sonra Türklüklerini kaybettiler .

 

 

OĞUZLAR (Uzlar)Oğuzlar,  İç Asya’dan koptuktan sonra UZ olarak anılmaya başlanmış, kendilerine millet olarak TÜRK ve TÜRKMEN derken boy unvanı olarak Uzlar olarak ifade edilmişlerdir.

Oğuz "ok" kelimesinin çoğuludur.Oğuz da öyle "sağlam, gürbüz, güçlü"anlamlarına gelmektedir.

 
Oğuzlar, 10.yüzyılın ortalarına doğru bir devlet kurdular. Bu devlet "Oğuz Devleti" veya "Yabgu Devleti" olarak anılır. Devletin kışlık merkezi Yeni Kent idi. Başta bir 'yabgu' bulunuyor, ona yardımcı olan başbuğ ise 'Kül Erkin' unvanını taşıyordu. Ordunun başında sübaşı vardı
11. yüzyıldan itibaren Orta ve Yakın-Doğu'ya akarak İran, Anadolu ve Suriye'yi ele geçirdiler.

PEÇENEKLER 

 

Yaşadığı Dönem: 9. yy 11. yy 

Yaşadıkları  Yer : Karadeniz’in kuzeyi ile Balkanlar 

 

Önemli Devlet Adamları : Turak

Peçeneklerin Özellikleri : 

– Hiçbir zaman devlet kuramadılar. 

– Ücretli asker olarak bazı devletlerin ordularında görev aldılar. 

– Hıristiyanlığı benimsediler. 

- Ruslarla 150 yıl mücadele ettiler. 

-Bizans ile ittifak yapan Kumanlar tarafından yıkıldılar. 

 

Devlet Yönetimi

▪ Devletin başında Hakan, Kağan, Han ünvanlarını taşıyan hükümdarlar vardı. Yabgu, Han dan sonra gelen en büyük makamdır.

▪Türk hükümdarlarına yönetme hakkının Tanrı tarafından verildiğine inanılıyordu. Bu inanışa Kut denilmekteydi.

▪ Devlet işleri Kurultay denilen mecliste görüşülür karara bağlanırdı. Toya katılma hakkına sahip kişilere Toygun denir.)

 

DEVLET GÖREVLİLERİ

 

AYGUCI : Devlet başkanı (başbakan)

 

BUYRUK : Bakan

TAMGACI: Dış politika işlerini yürüten görevliler

Eski Türk devletlerinde öbür devlet görevlileri şunlardı:

TİGİN: Hükümdar çocukları (Tekin)

ŞAD : Öbür Hanedan mensupları

▪ Ülke hanedan üyelerinin ortak malı sayılırdı.

(Osmanlıya kadar) Bu gelenek Türk devletlerinin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.

 

 

Sosyal ve Ekonomik Yaşam

 

▪ Türkler göçebe bir hayat yaşarlardı.▪ Geçim kaynakları hayvancılıktır.

 

▪ İlk yerleşik hayata geçen Türkler, Uygurlar dır.

Yerleşik hayata geçişle beraber ticaret, tarım, mimari ve sanatta gelişmeler meydana geldi.

▪ Türkler pantolon, çizme, iç çamaşır giymişler ve bunları Avrupalılara öğretmişlerdir.

 

Dil, Edebiyat ve Yazı

▪ Eski Türklerde dil Türkçe idi. Asya Hunlarının Oğuz Kağan, Göktürklerin Ergenekon, Uygurların Türeyiş ve Göç, Kırgızların Manas destanları vardı.(en uzun)

▪ Kıpçak - Oğuz Türklerinin mücadelelerini konu alan Dede Korkut Hikayeleri de Türklerin önemli bir edebiyat ürünüdür.

▪ Türkler, Göktürk, Uygur, Arap, Latin alfabelerini kullanmışlardır. Orhun abideleri ilk yazılı eserlerdir.

Bu yazıtlar Türk adının ilk geçtiği metinlerdir.

 

 Din , Hukuk, Bilim ve Sanat

▪ Göktanrı inancı çok yaygındı.Din adamlarına Kam ve Şaman, dini törenlerine Yuğ denirdi. Türkler ölüyle beraber eşyalarını da gömerler, mezarlarının başına

da Balbal adı verilen taşları dikerlerdi.

                                                                                                                                            Mezarlarına Kurgan denilirdi.  

Bugüne değin bulunan en önemli kurgan Kazakistan’da ki Esik kurganı’dır. Esik Kurganın da bulunan altın elbiseli adamdan daha önemlisi yarısı kırık bir kabın üzerindeki 26 harflik iki satır yazıdır.

    Maniheizm, (Tanrısal aydınlık ve köt karanlık ) Budizm(Siddhartha) 

                                                                                                                                          , Musevilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlık dinleri Türkler arasında yayıldı

▪ Yazılı hukuk gelişmemiş, buna karşılık yazısız hukuk (töre) gelişmiştir.

▪ Türklerin Astronomi alanında geniş bilgi birikimi vardı. Bir yılı 365 gün ve 5 saatten biraz fazla olarak bulmaları, On İki Hayvanlı Türk Takvimi bunun kanıtıdır.

▪ Demircilik, maden işlemeciliği, süs eşyaları, dokumacılık sanatları gelişmişti