11.SINIFLAR

Halifeliğin Kaldırılması:

Halifeliğin Kaldırılması:

Vahdettin’in ülkeyi terk etmesinden sonra, Osmanlı sülâlesinden Abdülmecit Efendi, TBMM tarafından halife seçildi. Kendisine sadece Müslümanların halifesi unvanını kullanması bildirildi. Halife olan Abdülmecit Efendi’nin, zamanla hükümetin talimatlarının dışına çıktığı görüldü.
  

HALİFELİĞİN KALDIRILMASININ SEBEPLERİ

1.Cumhuriyet’in ilanı ve devlet başkanının seçilmesi ile halifeliğin rolü kalmamıştı 2.Saltanatın kaldırılması ve Cumhuriyet’in ilanından sonra eski rejim taraftarlarının ve devrimlere karşı olanların sığınabilecekleri tek güç olarak halifelik kalmıştı.                                                                     3. Bazı TBMM üyeleri, halifeyi milletin üstünde görmeye başlamışlar, “TBMM halifenin, halife de TBMM’nindir” şeklinde propagandalara girişmişlerdi.                                                                                                       4. Halifelik makamı, Milliyetçilik ve Ulusal Egemenlik anlayışına ters düşmekteydi.                                                                                                      5. Türkiye, çağdaşlaşma yolunda olduğuna ve laikliği amaçladığına göre halifeliğin böyle bir rejimde yeri yoktu.                                                                                                                                                                                6. Abdülmecit Efendi, zamanla padişah gibi davranmaya, hatta saltanat için propaganda yapmaya başlamıştı.

 M. Kemal, ordunun da desteğini alarak, halifeliğin kaldırılması doğrultusunda Meclis’e bir önerge verdi.                                                                                                                                      TBMM 3 Mart 1924’te kabul ettiği bir yasayla halifeliği kaldırdı.                Aynı gün, Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edildi. Şer’iyye ve Evkaf Vekaleti kaldırılarak Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Ayrıca Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılarak Genel Kurmay Başkanlığı kuruldu.

Sonuç:

  • Laik düzene geçişte en önemli adım atıldı.
  • İnkılaplara elverişli bir ortam hazırlandı.
  • Eski düzen yanlılarının önemli bir güç kaynağı ortadan kaldırıldı..
  • Milli devlet ilkesi tam anlamıyla gerçekleştirildi.
  • Bağımsız bir dış politika izlenmesine zemin hazırlandı.
  • 1924 Anayasası:
  • 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye Kanunu) olağanüstü şartlarda hazırlanmıştı. Cumhuriyet idaresinin tüm kurumlarıyla oturtulmasına elverişli nitelikte değildi. Bu nedenle, yeni devlet düzenine uygun bir anayasanın hazırlanması ihtiyacı duyuldu.           1921 Anayasası “milli egemenlik, tek meclis, güçler birliği, meclisin üstünlüğü” ilkelerine dayanmaktaydı. Bu ilkeler 1924 Anayasası’nda da yer almakla birlikte, sosyal hukuk devleti ilkesi doğrultusunda yeni bazı düzenlemeler de yapıldı.

               Temel Maddeler:105madde


Değişiklik:

  • Seçmen yaşı 22’ye çıkarıldı.(1934)
  • Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı.1930-1933-1934
  • Laikliğe aykırı hükümler çıkarıldı. ( 1928 Devletin dini islamdır)
  • Atatürk ilkeleri anayasaya alındı.1937
  • Tek dereceli seçim sistemi benimsendi.1946
  • 1961’e kadar yürürlükte kaldı.

 Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri:                                                                                  Mustafa Kemal Paşa ulusal egemenliğin tam olarak sağlanmasını amaçlanmış bu nedenle çok partili sisteme geçmek için girişimde bulunmuştur.                                                                                 23 Nisan 1920'de açılmış olan ilk TBMM'de partiler yoktu. Fakat çok farklı görüşteki milletvekilleri, çeşitli gruplar oluşturarak düşüncelerini Meclis'e kabul ettirmeye çalışmaktaydı.

Bunlar:

1. Tesanüt grubu (dayanışma grubu)

2. İstiklal grubu (bağımsızlık grubu)

3. Müdafaa-ı Hukuk zümresi (hakları savunma grubu)

4. Halk zümresi (halk grubu)

5. Islahat grubu (reform grubu)

 CUMHURİYET HALK FIRKASI (9 AĞUSTOS 1923)

Mustafa Kemal Paşa, Halk Fırkası'nın programını hazırlayarak 9 Eylül 1923'te kuruluşunu resmen ilan etmiştir..

Genel Başkanlığına da kurucusu Mustafa Kemal Paşa getirilmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra 1924'te "Cumhuriyet Halk Fırkası" adını almıştır. 1935'te fırka kelimesi parti olarak değiştirilmiştir.

ÖNEMİ:

1.Cumhuriyet Halk Fırkası Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk siyasi partisidir                                      2.Tüm inkılaplar bu partinin programı çerçevesinde gerçekleştirilmiştir.

 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası:  (17 KASIM1924)



17 Kasım 1924'te Kazım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Rauf Orbay, Adnan Adıvar gibi isimler bir araya gelerek Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nı kurduklarını ilan etmişlerdir. Türkiye'nin ilk muhalefet partisidir.

Parti programında ülke yönetiminde merkeziyetçilik, ekonomide liberalizm ve din düşüncesi ve inançlara saygı ilkeleri yer alır.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Şeyh Sait İsyanı'nı kışkırtmış olma ihtimalinden dolayı 3 Haziran 1925'te kapatılmıştır.

 ORDUNUN SİYASETTEN AYRILMASI:                                                                                 11 Ağustos 1923’te açılmış olan II.TBMM’de savaş ortamının olmaması ve aynı zamanda milletvekili de olan bazı komutanların yeniliklere karşı tavır takınmaları ordunun siyasetten ayrılmasının gerekliliğini bir kez daha göstermiştir.

3 Mart 1924'te kabul edilmiş bir yasayla hükümette yer alan Genel Kurmay Başkanlığı siyaset dışına çıkarılmış, 19 Aralık 1924'te alınan bir kararla, askerlerin görevleri devam ederken milletvekili olamayacaklarına dair yasa kabul edilmiştir.

 Not: Ordu ile siyasetin birbirinden ayrılması demokratik devlet düzeninin bir gereğidir.