SOĞUK SAVAŞ DOĞU BLOKU
¢II.Dünya Savaşı’ndan sonra savaştan güçlü olarak çıkan ABD ve SSCB öncülüğündeki bloklar arasında “Soğuk Savaş” dönemi başlamıştır.
¢-Asya ve Afrika da ki sömürge halindeki ülkeler bağımsızlıklarını kazanmaya başlamış böylece “Üçüncü Dünya” veya “Bağlantısızlar Bloku” adı verilen yeni bir blok oluşmuştur.
¢-II.Dünya Savaşı sırasında hava sahasının kullanımı konusundaki rekabet soğuk savaş döneminde teknolojik gelişmelere paralel olarak uzaya kadar taşınmıştır.
A.BLOKLARIN KURULUŞU1.Doğu Bloku’nun Kuruluşu
¢SSCB bir taraftan Orta Doğu’ya girmeye çalışırken bir yandan da Avrupa’da işgal ettiği ülkelerde komünist rejimler kurarak,Doğu Bloku’nun oluşmasına zemin hazırlamıştır.
¢-SSCB’nin bu politikalarına karşı ABD “Truman Doktrini” ve “Marshall Planı”nı uygulamaya koymuştur.
¢-ABD ve batılı devletlerin desteği ile Batı Almanya’da “Federal Alman Cumhuriyeti” kurulmuştur.(23 Mayıs 1949)
¢-SSCB tarafından da Doğu Almanya’da Demokratik Alman Cumhuriyeti kurulmuştur.(Ekim 1949)
¢-Batıya kaçışları önlemek amacıyla Doğu Almanya yönetimi tarafından “Berlin Duvarı” örülmeye başlanmıştır.(1961)
a.Doğu Bloku İçindeki Diğer Gelişmeler
¢Yugoslavya ve Arnavutluk Alman işgaline karşı SSCB’nin desteği olmadan mücadele ettikleri için Moskova’nın etkisinde kalmamışlardır.
¢-Çin de SSCB’nin desteğini alan komünistler milliyetçileri yenilgiye uğratarak,Çin Halk Cumhuriyeti’ni kurmuşlardır.(1 Temmuz 1949)
Mao
Zedong ,
Mao
¢-Yalta Konferansı’nda (1945) alınan karara göre;ABD,Güney Kore Cumhuriyeti’ni (10 Mayıs 1948),SSCB ise Kuzey Kore’de Kore Halk Cumhuriyeti’ni kurmuşlardır.(9 Eylül 1948)
¢-Fidel Castro Küba’da sosyalist bir yönetim kurarak,ABD’ye karşı SSCB’nin desteğini almıştır.(1959)
b.Sovyet Modeline Göre Ekonomik ve Sosyal Düzenin Kurulması ¢SSCB’nin Doğu Avrupa ülkelerinde oluşturduğu Sovyet Modeline (siyasi-sosyal-ekonomik düzen) karşı ABD 1947 yılında Truman Doktrini (Sovyet tehdidine maruz kalan ülkeleri destekleme) ve Marshall Planı’nı (Avrupa’yı ekonomik bakımdan kalkındırma) uygulamaya koymuştur.
¢-SSCB ABD’nin bu politikalarına karşı Doğu Avrupa’da etkinliğini artırmak amacıyla, “Cominform"u kurmuştur.(5 Ekim 1947)
5-8 Ocak 1949'da Moskova'da, Sovyetler Birliği, Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, Polonya ve Romanya temsilcileri arasında yapılan toplantı sonunda Ekonomik Yardımlaşma Konseyi (COMECON) kuruldu.
NATO’ya karşı Varşova Paktı kurulmuştur.(14 Mayıs 1955)5-8 Ocak 1949'da Moskova'da, Sovyetler Birliği, Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, Polonya ve Romanya temsilcileri arasında yapılan toplantı sonunda Ekonomik Yardımlaşma Konseyi (COMECON) kuruldu.
c.Sosyalist Blokta Sarsıntılar:
¢1953’te Stalin’in ölümü üzerine artan siyasi çatışmalar ve iktidar mücadelesi bloktaki sarsıntıları iyice artırmış, bu durum SSCB’nin dış politikasını da etkilemiştir.
SSCB-Yugoslavya İlişkileri
¢-Yugoslav lideri Tito’nun; Doğu Bloku’na dahil olmasına rağmen 1.SSCB’nin Yugoslavya’yı tam denetimi altına almak istemesi 2. Tito’nu Balkanlarda liderliği üstlenmek istemesi 3. iki devlet arasındaki ideolojik görüş ayrılıkları bu iki devletin arasının açılmasına neden olmuştur.
¢-SSCB’nin baskıları sonucunda Yugoslavya Cominform’dan çıkarılmıştır.(28 Haziran 1948)
¢-Yugoslavya,komşusu olan doğu bloku devletleri tarafından tehdit edilince Balkan Paktı’na girmiştir.(1953)
¢-ABD, Yugoslavya’yı Batı Bloku’na çekebilmek için bu ülkeye askeri ve ekonomik yardım yapmıştır.
¢-1955’ten itibaren SSCB-Yugoslavya ilişkileri düzelmeye başlamış fakat Yugoslavya,Asya ve Afrika ülkeleri ile Tarafsızlar Bloku’nun öncülüğünü üstlenecek bir dış politika izlemeye başlamıştır
SSCB-Çin İlişkileri
¢1949’da kurulan Çin Halk Cumhuriyeti ile SSCB arasında 1950’de dostluk anlaşması imzalanmış, aynı yıl başlayan Kore Savaşı bu yakınlaşmayı daha da güçlendirmiştir.
¢-ABD ise yeni Çin yönetimini tanımayarak,bu ülkeye ticari ambargo uygulamaya başlamıştır.Ayrıca Pekin Hükümeti Birleşmiş Milletler (BM) Teşkilatı’ndan çıkarılarak,yerine Tayvan Hükümeti alınmıştır.
¢-Bu gelişmelerin de etkisiyle 1953 yılına gelindiğinde Rus-Çin dostluğu zirveye ulaşmıştır.
¢-İki ülke arasındaki liderlik iddiası,tarafsız ülkeler üzerindeki hakimiyet mücadelesi,SSCB-Batı ilişkilerinin gelişmeye başlaması,Doğu Türkistan ve Moğolistan gibi sınır bölgeleri sorunu,SSCB’nin Çin’e yapacağı ekonomik yardımın yetersiz olması gibi nedenlerle 1960’tan itibaren iki ülke arasındaki ilişkiler bozulmaya başlamıştır.
¢-Çin,1965 ‘ten itibaren çok yönlü bir politika izleyerek,Amerika ile ilişkilerini düzeltmiş ve tekrar BM’ye üye olmuştur.Böylece Doğu Bloku güç kaybetmeye başlamıştır.
SSCB-Macaristan İlişkileri¢Stalin’in ölümü üzerine Doğu Berlin’den sonra Macaristan’daki işçiler de ekonomik şartlardan dolayı ayaklanmışlardır.(1953)
¢- Bunun üzerine SSCB İmre Nagi’yi Macar başbakanı olarak atamıştır.
Imre Nagy (7 Haziran 1896 – 16 Haziran 1958), Macar siyasetçi. İki kez Macaristan başbakanlığı görevini yürüttü
¢-Nagi, siyasal baskıları azaltarak reformlar yapmış fakat komünist sistemi yumuşatmaya yönelik politikaları yüzünden görevden alınmıştır.
¢-Nagi, siyasal baskıları azaltarak reformlar yapmış fakat komünist sistemi yumuşatmaya yönelik politikaları yüzünden görevden alınmıştır.
¢-Macar Milli Ayaklanması’nda Arnavutluk,Çekoslovakya ve Bulgaristan SSCB’yi desteklerken Çin ise ayaklanmacıların yanında yer almıştır.
.SSCB-Çekoslovakya İlişkileri
¢Çekoslovakya savaştan sonra SSCB’nin etkisinde kalarak,Varşova Paktı’na girmiştir.
¢-Doğu Blokunda görülen ağır ekonomik şartlar,Çekoslovakya’yı da etkilemiş ve halk ayaklanmasına dönüşmüştür.(1953)
¢-Çekoslovak Komünist Partisi SSCB’nin de desteğiyle sert tedbirler alarak,ayaklanmayı bastırmıştır.
¢-Çekoslovakya’da Aleksander Dubcek liderliğinde insan hürriyetini esas alan “İnsancıl Komünizm Hareketi” başlamıştır.(1967)
¢-SSCB bu hareketi önleyemeyince “Varşova Paktı Ordusu” Çekoslovakya’yı işgal etmiştir.(1968) Böylece Çeklerin “İnsancıl Komünizm Hareketi” başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
Berlin Buhranı
Berlin Buhranı
1958 yılında Sovyet isteklerini içeren nota ile başlayan Berlin, Almanya ve dünyanın doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmasıyla sonuçlanan krizdir.
1945 Haziran'ında Sovyetler Almanya'ya girmiştir. Müttefikler savaş sonrası Almanya'nın genelinde olduğu gibi Berlin'i de yönetim bölgelerine ayırdılar.
Sovyetler Birliği kendi egemenlik alanı olan doğuda Komünist Demokratik Almanya Devleti'ni kurdu.
Bu bölgede fabrikalar, bankalar, büyük toprak alanları devletleştirildi.
Doğu berlin ile batı berlin arasındaki ulaşım sscbtarafından ENGEllendi. Batı Berlin elektriksiz bırakıldı.
Berlin Buhranı'nın Çıkış Sebepleri;
1) ABD, İngiltere ve Fransa'nın Batı Berlin'de bulunmasını politik ve stratejik çıkarlarına aykırı bulması
2) Baskı altındaki Doğu Berlin'den; demokratik yönetim tarzı ve ekonomik yaşam tarzı ile bilinen Batı Berlin'e doğru bir kaçışın olmasından rahatsız olması
gibi sebeplerden dolayı 27 Kasım 1958'de, Berlin'de işgal devleti olarak yetki ve sorumlulukları bulunan Amerika, İngiltere ve Fransa'ya birer nota verdi.
Batı Blokunun Kuruluşu
ABD tarafından SSCB’nin yayılmacı politikasına karşı Truman Doktrini ve Marshall Planı uygulanmıştır.
a.NATO’nunKuruluşu İngiltere,Fransa,Belçika,Hollanda,İtalya,İzlanda,Danimarka,
a.NATO’nunKuruluşu İngiltere,Fransa,Belçika,Hollanda,İtalya,İzlanda,Danimarka,
Lüksemburg,Norveç,Portekiz,ABD ve Kanada (12 batılı ülke)
tarafından Doğu Bloku’na karşı dengeyi sağlamak amacıyla
NATO (Kuzey Atlantik Paktı) kurulmuştur.(1949)
¢ -NATO’nun amacı;savunmanın yanında siyasi,ekonomik ve sosyal alanlarda işbirliği yapmaktır.
¢ -Türkiye ve Yunanistan 1952’de,Batı Almanya 1955’te,İspanya’da 1982’de NATO’ya katılmıştır.
b.Avrupa Konseyi’nin Kuruluşu
-AvrupaKonseyi;İngiltere,Fransa,Belçika,Hollanda,
İtalya,İrlanda,Danimarka,Lüksemburg,Norveç ve İsveç tarafından kurulmuştur.(5 Mayıs 1949)
-Türkiye 8 Ağustos 1949’da konseye üye olmuştur.
-Konseyin çalışma alanları; İnsan hakları,medya,hukuki işbirliği,sosyal dayanışma,sağlık,eğitim,kültür,spor,gençlik…olarak belirlenmiştir.
c.Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)
-Avrupa devletleri arasındaki bütünleşmeyi sağlamak,ortak bir pazar oluşturmak ve Sovyet yayılmasını engellemek amaçlarıyla kurulmuştur.
-Birliğin temeli Fransız dış işleri bakanı Schuman’ın yayımladığı bildiri ile atılmıştır.(9 Mayıs 1950)
-Bu girişim sonucunda;Fransa,FederalAlmanya,Belçika,İtalya,
Lüksemburg ve Hollanda’nın katılımıyla Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur.(18 Nisan 1951)
-Roma Antlaşması ile de AET (Avrupa Ekonomik topluluğu) kurulmuştur.(1957)
v 1992 Maastricht Antlaşmasıyla Avrupa Birliği (AB) haline gelmiştir.
v Türkiye AB’ye 1959 yılında üyelik için resmen başvurdu.
v 1963 Ankara Antlaşması ve 1973 Katma protokolünü imzalayan Türkiye 1996’da Gümrük Birliğine dâhil oldu.
v 1999 Helsinki Zirvesi ve 2005 Tam üyelik müzakerelerine rağmen Türkiye birliğe hala dâhil edilmemiştir.