OSMANLI DEVLETİ’NDE MODERN ORDU TEŞKİLATI VE YURTTAŞ ASKERLİĞİ

OSMANLI DEVLETİ’NDE MODERN ORDU TEŞKİLATI VE YURTTAŞ ASKERLİĞİ   ZORUNLU ASKERLİK SİSTEMİNDEN ULUS DEVLETE

Avrupa’da ortaya çıkan ulus devletler, siyasi ve askerî güç olarak çok uluslu devletler için önemli bir tehdit oluşturdu.Çok uluslu devletler anayasal sistem, vatandaşlık, zorunlu temel eğitim, zorunlu askerlik ve nüfus sayımlarında düzenlemeler yaparak çok uluslu devlet yapısını korumaya çalıştı.

Modern ordu kurma fikri XVI. yüzyılda Niccolo Machiavelli (Nikola Makyavelli)  tarafından ortaya atıldı.

Yeni  ordu anlayışına göre; her birey vatan savunmasından sorumludur. Milletin gerektiğinde orduya katılarak görev yapması gerekliliği benimsendi.

Bu şekilde ulus kavramı ile birlikte “millî ordu” kavramı ulus devlet modelinin ayrılmaz bir parçası hâlini aldı.

Ulus devletler zorunlu askerlikle güçlü bir ordu kurmayı hedefledi ve aynı zamanda farklı statülere bölünmüş topluluktan eşit vatandaşlığa geçişi sağladı. Bu sayede bireyin kendini yaşadığı devletle özdeşleştiren vatandaşlara dönüştürülmesi amaçlandı. Devlete bağlı bir okul sistemi geliştirerek zorunlu temel eğitim uygulamasına gitmek ulus devletlerin başvurduğu temel araçların başındadır. Bir diğer önemli araç, zorunlu askerliktir. Bu sisteme göre ordu “milletin okulu” olarak değerlendirilir ve orduya bir medenileştirme misyonu”yüklenir. Orduda askerlere devletin resmi dili, okuma yazma, devletin temel değerleri,vatandaş olmanın gerekleri vb. öğretilerek bir çeşit vatandaşlık eğitimi verilir.

OSMANLI DEVLETİ’NDE MODERN ORDU KURMA ÇABALARI

19.Yüzyılın başlarında Osmanlı Ordusunun durumunun çok kötü olması önceki yıllarda yapılan askerî ıslahatlardan daha köklü yenilikler yapılmasını zorunlu hâle getirdi. Sultan III. Selim’den itibaren askerî alanda geniş çaplı ıslahatlar yapıldı.

 

NİZAM-I CEDİD ORDUSU

1792’de İstanbul’da Levent Çiftliği’nde yeni askerî birlikler eğitim ve öğretime

başladı. Nizam-ı Cedit Ocağının gelişmesiyle Üsküdar’da Selimiye

Kışlası inşa edildi. Burada Nizam-ı Cedit birlikleri kuruldu. Yeni düzenlemelerle “Bostancı Tüfenkçisi Ocağı” kuruldu. Anadolu ve Rumeli’nin çeşitli bölgelerinde yeni birlikler de oluşturuldu.

Yapılan düzenlemelerle eğitim-öğretimin nasıl yapılacağı, er ve subayların hangi kurallara uyacağı ve bunlara ne kadar ücret verileceği belirlendi. Yeni birliklerin giderlerini karşılamak amacıyla İrad-ı Cedit Hazinesi kuruldu.                                    XIX. yüzyılın başlarından itibaren İstanbul dışında Rumeli ve Anadolu’da Nizam-ı Cedit birlikleri oluşturuldu, halk gönüllü olarak askere yazılmak için birbiriyle yarıştı. Özellikle birliklere araç gereç sağlanması,kışla inşa edilmesi, birliklerin talim yapması ve fişek imal edilmesi faaliyetlerinde artış oldu.

Kabakçı Mustafa İsyanı ile padişahın tahttan indirilmesi ve öldürülmesi (1807)  sonucu İstanbul’daki Nizam-ı Cedit birlikleri dağıtıldı, taşradaki kışlalar yıktırıldı.

 YENİÇERİ OCAĞININ KALDIRILMASI VE ASÂKİR-İ MANSÛRE-İ MUHAMMEDİYENİNKURULMASI  

                                                                                                                                                                      

  Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa,. Önce Nizam-ı Cedit’in benzeri olarak Sekban-ı Cedit Ocağını kurdu. Alemdar Mustafa Paşa’nın sadrazam olmasından üç buçuk ay sonra Sekban-ı Cedit Ocağının kurulmasını bahane eden yeniçeriler ayaklandı. Yeniçeriler, Alemdar Mustafa Paşa’yı öldürüp saraya doğru harekete geçti.

II. Mahmut Osmanlı Hanedanı’nın tek erkek üyesi olarak kalmak için IV. Mustafa’yı idam ettirdi. Yeniçeriler çaresizce II. Mahmut’u kabullenmek zorunda kaldı. Bu yaşananlar artık Yeniçeri Ocağının işlevini yerine getiremediğini ve kesinlikle kaldırılması gerektiğini ortaya koydu.

YENİÇERİ OCAĞININ KALDIRILMASININ SEBEPLERİ

1.Sık sık cülus bahanesiyle isyan çıkarmaları

2.Savaş meydanını terk etmeleri

3.Padişah emrini dinlememeleri, diğer askerleri de bu hususta yönlendirmeleri

 

Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye ordusu

Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusu 2.MAHMUT döneminde kurulmuş olup yeniçeri ocağından daha modern bir yapıya sahipti. Çünkü Batı örnek alınmıştı.

Kurulma nedeni.

II. Mahmut’un tahta çıkmasını sağlayan ve yeniçeri ocağının yerini dolduracak bir orduya ihtiyaç duyulmasıydı

ÖZELLİKLERİ

1.Paralı askerlik sistemi  kaldırıldı.Böylece millî orduya geçişte önemli bir adım atılmış oldu.

2. Ordunun asker ihtiyacı Müslüman halkın 15-25 yaş arası gençlerinden karşılanmaktaydı.

3. Kişinin emekli olabilmesi için on iki yıl askerlik yapması gerekiyordu.

4. Bekârlara yüzbaşı mülâzımı (teğmen) olana kadar evlenmek yasaktı.

Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye, çağın gereklerine uygun bir yapıda oluşturulmak istendi.Bunun için;

1.Askerlere düzenli eğitim öğretim yaptırıldı                                                           2.Giyim kuşam, araç gereç ve silahlar da yenilendi.                                                  3.Yeni ordunun üniforma, bot ve diğer teçhizatının karşılanması amacıyla feshane, debbağhane (deri imalathanesi) ve iplikhane adlarıyla imalathaneler kuruldu.

4.Prusya’dan piyade, süvari ve topçu subaylar getirildi. Aynı zamanda Avrupa’ya öğrenci gönderildi.                                                                                                        5.Askerî talim ve yürüyüşlerin önemli unsurlarından olan bando ihtiyacını karşılamak üzere Mehterhâne kaldırılarak yerine Mızıka-i Hümâyun kuruldu (1834) ve başına İtalyan Giuseppe Donizetti (Cuseppe Donizetti) getirildi                           6.Yeni ordunun giderlerini karşılamak için “Asâkir-i Mansûre Hazinesi” kuruldu.

 

Ordunun subay ihtiyacını karşılamak için; 1795’de topçu ve istihkam subayı yetiştirmek üzere Mühendishane-i Berri Hümayun İstanbul Eyüp’te açılmıştır. Mekteb-i Harbiye Sultan II. Mahmud'un emriyle 1834 tarihinde kurulmuştur.

yabancı dille eğitim yapması ve yabancı hocaların buralarda ders vermesi nedeniyle Batı aydınlanma düşüncesinin ve Batı siyaset anlayışının Osmanlı Devleti’ne girmesinde etkili oldu.                                                                                                                                                        1836 yılında askerî işleri görüşüp karara bağlayacak olan Dâr-ı Şûra-yı Askerî (Askerî Şûra) adlı yüksek danışma kurulu oluşturuldu.

DÂR-I ŞÛRA-YI ASKERÎ’NİN  (Askerî Şûra)GÖREVLERİ,                                                    1.Ordunun silah, teçhizat ve kıyafet ihtiyaçlarını belirlemek                                                        2.Alım satımlarda ihaleler düzenlemek

3.Ürünlerin kalite kontrolünü yaparak ödemelere onay vermek.                                      4.Aynı zamanda asker dilekçelerini değerlendirmek, askerî kanun, kararname ve teşkilat tasarılarını görüşmek.

5.Maaşları belirlemek ve subayların terfi listesini hazırlayıp seraskerliğe sunmak.

kura ile askere alma işlemi, 1843 yılında KABUL EDİLDİ. Uygulamanın nasıl yapılacağı ise 1846’da çıkarılan “Kura Kanunu” ile açıklanmıştı.                                                                   Her idari birime nüfusu dikkate alınarak bir asker kotası verilecek ve bu miktar doluncaya kadar 20-25 yaş aralığındaki Müslüman erkekler kura ile askere alınacaktı. Kurada ismi çıkanların, kendi yerlerine “bedel-i şahsi” adıyla bir başkasını vekil olarak göndermesi mümkün olduğu gibi “bedel-i nakdî” ödemek suretiyle askerlik vazifesini bedeli karşılığı yerine getirmeleri de mümkün hâle getirildi. Bu uygulamaya bedel-i askerî denir.

Tanzimat yönetimi Osmanlı birliğini korumak ve halkı kaynaştırmak için ilk kez Rumlara deniz kuvvetlerinde askerlik yaptırdı. Askere alınacak gayrimüslimlerden cizye alınmayacaktı.

  ÖDEVSORULARI                                                                                                                                                                

1 . Modern ordu kurma fikri kaçıncı yüzyılda kim tarafından ortaya atılmıştır?                                              2 .Çok uluslu devletler ulus devletlere karşı yapılarını korumak için ne gibi önlemler almışlardır?
3. Yeni  ordu anlayışını yazınız.
4.Nizam-ı Cedit nedir? Tanımlayınız                                                                                                                         5.Nizam-ı Cedit Ordusunun geliştirilmesi için yapılan düzenlemeleri yazınız.
6. Yeniçeri Ocağının Kaldırılmasının Sebepleri nelerdir?Yazınız.                                                                        7. Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye ordusu’nun kurulma sebebini yazınız.                                                      8. Asakir-i Mansure-i MuhammediyeOrdusu’nunözellikleri
nelerdir?                                                                                                                                                                                          9. Mızıka-i Hümâyun  neyin yerine kuruldu? Yönetimine kim getirildi?                                                              10.Dâr-ı Şûra-yı Askerî’nin kaç yılında kurlduğunu ve (Askerî Şûra) görevlerini yazınız