11.SINIFLAR

İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye İç Siyaseti

İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye İç Siyaseti

Cumhurbaşkanı                                                 Hükûmet                                           Dışişleri Bakanı

M. İsmet İNÖNÜ

(1938-1950)                                                   II. Refik SAYDAM Hükûmeti                    II. Şükrü SARAÇOĞLU Hükûmeti                                                          (1939-1942)                                                  (1938-1942)                                                                                            

                                                                     I. Şükrü SARAÇOĞLU Hükûmeti

                                                                                (1942-1943)    

 

                                                                 II. Şükrü SARAÇOĞLU Hükûmeti              Numan MENEMENCİOĞLU

                                                                       (1943-1946)                                                          1942-1944

                                                                                                                                                Hasan SAKA

                                                                                                                                               1944-1947          

  İnönü döneminde 17 Nisan 1940’ta Köy Enstitüleri Kanunu’nu çıkarıldı.                                       KÖY ENSTİTÜLERİNİN TEMEL AMACI: kısa zamanda öğretmen yetiştirmek ve kırsal kesimde ilköğretime dair öğretmen sorununu çözmekti.                                                                                                          Adımlar, Yurt ve Dünya, Yürüyüş, Barış Dünyası adlı dergilerle Tan ve Vatan gazeteleri kapatıldı.                                                                                                                                                                                   11 Haziran 1945 tarihli Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu’na muhafelet eden   Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü Dörtlü Takrir’i verdiler.                                                                                      Dörtlü Takrir sonrasında CHP’den istifa eden bu isimler Demokrat Partiyi kurdular.

                                                                                                                                                                                                                                       

 II. Dünya Savaşı ve 1929 Ekonomik Buhranı’nın  Türkiye’ye Etkileri 

1.Savaşan ülkeler Türkiye’ye yaptıkları ihracatlarını durdurmak zorunda kaldılar. 

2.Almanya 1941’de Yunanistan ve Oniki Ada’ya yerleşip Ege Denizi’ni mayınlayınca İstanbul ve İzmir limanları dış ticarete kapandı 

3.Türkiye’nin ihracatı büyük oranda azaldı.                                                                                                                                                                                                                         

4. İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı  hayata geçirilemedi.                                                                                              5. Uygulanan savaş ekonomisi sürecinde bütçenin %60’ı askerî harcamalara ayrıldı                        6. Savaş yılları boyunca genel bütçe içerisinde savunma giderleri artarken sağlık, eğitim, bayındırlık gibi sosyal harcama kalemleri düşüş gösterdi

7. 1943’lü yıllarda tarım ürünlerinin fiyatlarının yükselmesi, ürünlerini piyasada satabilme imkânlarına sahip büyük toprak sahipleri için bol kazançlar sağladı.Bu durum savaş zenginlerini ortaya çıkardı.

8. İthalatın ve yerli üretimin daralmasının yarattığı kıtlık ortamı ve devletin seferberliği para basarak finanse etme çabası enflasyona sebep oldu.                                        

 

   2.DÜNYA SAVAŞI’NIN GETİRDİĞİ OLUSUZLUKLARA KARŞI ALINAN ÖNLEMLER

1. Hükûmet narh sistemi, fiyat denetimi ve karne uygulaması gibi çeşitli yollarla ekonomiye müdahale ederek savaşın yarattığı olumsuzlukları gidermeye çalıştı. 

2.  Mevcut vergilerin artırıldı ve yeni vergilerin konuldu. (Toprak Mahsulleri Vergisi

 hayvan vergisi ve angarya yükümlülükler öngören Yol Vergisi gibi )

3.  Refik Saydam iktidarı ekonomiyi ve fiyatları denetim altına almak için 18 Ocak 1940’ta Millî Korunma Kanunu’nu çıkarttı  

4. Ticaret Ofisi ve İaşe Müsteşarlığı gibi kurumlar kuruldu.

5. Petrol Ofisi (1941) kuruldu   

6. 1940 yılı içinde ekonomiyi tüm askerî ihtiyaçları karşılayacak biçimde yönlendirmekle görevli KOORDİNASYON HEYETİ kuruldu 

7.   Kasım 1942’de Varlık Vergisi Kanunu’nu kabul etmiştir.                                                                 

 Bu kanuna göre hükûmet, savaşta elde edilen haksız kazançları ve toprak sahiplerinin gelirlerini savaşın neden olduğu enflasyonla mücadele etmek için bir kereye mahsus toplayacaktı. Vergi mükellefleri de tüccarlar, emlak sahipleri ile büyük
Toprak sahipleriydi. 

Varlık Vergisi Kanunu’nda  azınlıkların yükümlülükleri ağırlaştırılmıştır. Alınacak vergi, o yerin takdir komisyonlarınca belirlenmiş ve belirlenen vergi miktarlarına itiraz olanağı tanınmamıştır.           Komisyonların saptadığı vergiyi ödemeyenler önce toplama merkezlerine, sonra da çalıştırılmak üzere Erzurum Aşkale’ye gönderilmiştir. Varlık Vergisi, gelen tepkiler üzerine Mart 1944’te yürürlükten kaldırılmıştır. 

Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu (TMV ) ( Haziran 1943)

Tarım kesimini vergilendirmek amacıyla çıkarıldı.   Çiftçiler yetiştirdikleri ürünün %10’unu ya nakden ya da ayni ödeyeceklerdi. Yasa 1944’te revize edilerek 1946’da yürürlükten kaldırıldı .

 Karne Uygulaması . Karne usulü ilk olarak ve en yaygın biçimde ekmekte uygulandı (14 Ocak 1942).

NURİ DEMİRAĞ (1886-1957)

• 1922’de ilk Türk sigara kâğıdını üretti.(Türk Zaferi)

• Ankara’nın doğusuna ilk demir yolunu yaptı.(ilk demiryolu mütahidi)

• İstanbul Boğazı’na özel köprü yaptırmayı projelendirdi.

• Bursa’da Sümerbank’ın Merinos fabrikasını kurdu.

• İzmit’te selüloz fabrikasını kurdu.

• İstanbul’daki büyük hal binasını yaptı.

• Seri üretim olarak 1936’da ilk Türk uçağını yaptı. (17 Eylül 1936’da Beşiktaş’ta Tayyare Etüt Atölyesini açtı. İstanbul Yeşilköy’de Gök Stadyumu adını verdiği ilk sivil hava meydanında çalışmalara başladı. Sivas Divriği’de pilot yetiştirmek üze re Gök Okulu adını verdiği akademiyi kurdu.)


 

 

• Karabük’te demir ve çelik fabrikasını kurdu.

• İlk yerli paraşütü yaptı.

• Sivas’ta çimento fabrikası kurdu.

• Çok partili rejimdeki ilk muhalefet partisini kurdu(1945)     

 

VECİHİ  HÜRKUŞ  (1896-1969)

 Askerî pilot, uçak imalatçısı ve uçak mühendisidir. Astsubay Pilot Vecihi

Hürkuş, Vecihi K-6 adını verdiği ilk uçağının projesini 1918’de çizdi                                                                                                                                                                                                                                                      

Vecihi K-6 uçağı ile 1925’te başarılı bir deneme uçuşu yaptı.

İstanbul’da atölye kuran Vecihi Hürkuş, 1930’da V-14  adını verdiği ikinci uçağını yaptı.

Hava Yolu (seyrüsefer) Kararnamesi hükümlerine aykırı görüldü ve uçağa uçuş izni verilmedi. Bunun üzerine Vecihi Hürkuş, uçağını parçalayıp trenle Prag’a götürdü. Çek Hükûmetince görevlendirilen komisyon tarafından gerekli onayları alan Vecihi Hürkuş, uçarak İstanbul’a geldi.                                                                                                                    1932’de Türkiye’nin ilk sivil uçuş okulunu (Vecihi Sivil Uçak Okulu) Kadıköy’de açtı. Okulu açtığında V-14 ve V-15 adlı iki uçağı vardı, sonraki iki yılda altı uçak daha yapmayı başardı.


 

İstanbul Devlet Konservatuarı, Ankara Radyosu yanında İstanbul Radyosu açılmıştır. Basın-yayın alanındaki ilerlemeler dünyadaki siyasi, kültürel, edebi gelişmelerin yakından izlenmesini sağlamıştır.